FAQ 5G | Agoria

5G, IoT & Connectiviteit

5G en industrie

 

Publicaties Agoria:

 

Vandaag is het nog niet mogelijk voor andere bedrijven dan telecomoperatoren om spectrum te verwerven. Dit is logisch wetende dat spectrum een schaars goed is. De veiling die in de loop van 2022 zou moeten plaatsvinden zal ook kandidaten aantrekken die een telecomnetwerk willen aanbieden, en dus niet voor eigen gebruik.

Mogelijks wordt een aparte spectrumband in een latere fase nog toegekend aan individuele bedrijven, maar vandaag is daar nog geen kader voor.

In tegenstelling tot 4G en vorige mobiele technologieën, zijn er in 5G enkele technologische vernieuwingen die ervoor zorgen dat de beschikbare bandbreedte beter verdeeld wordt onder de gebruikers.

Zo werkt 5G met “Massive MIMO” wat ervoor zorgt dat er meerdere verbindingen simultaan kunnen opgezet worden met gebruikers op dezelfde antenne, zonder dat de hoeveelheid data die verzonden en ontvangen kan worden, hieronder lijdt. Op deze manier zal 5G de beschikbare bandbreedte ook beter verdelen onder de gebruikers.

Er komen in toekomst nog evoluties aan in het 5G aanbod. Naast de invoering van extra Quality of Service niveau’s om zo nog betere garanties te kunnen bieden voor kritische communicaties zal 5G ook het concept van network slicing mogelijk maken. Dit laat toe om een deel van het spectrum te reserveren voor bepaalde soorten communicaties. Hierdoor kan een deel van de bandbreedte vrijgehouden worden voor specifieke toepassingen (vb. hulpdiensten) en kan zo vermeden worden dat andere gebruikers de bandbreedte van deze kritische toepassingen zullen kannibaliseren.

Eerst is het nodig na te gaan of je smartphone 5G capable is. Dat kan best gecontroleerd worden door in de mobiele settings het “preferred network type” op te zoeken. Als hier naast “4G/3G/2G” ook “5G/4G/3G/2G” vermeld wordt, is je telefoon 5G ready.

Op het ogenblik dat je dan ook daadwerkelijk met het 5G netwerk verbonden bent, zal in de rechterbovenhoek van het scherm het 5G logo verschijnen.

Als je mobiele abonnement 5G als mogelijkheid aanbiedt, zal je automatisch 5G gebruiken wanneer dit beschikbaar is in jouw regio. De hoeveelheid data die je kan gebruiken staat los van of je dit dan over 4G of over 5G verbruikt. Het is de databundel uit je abonnement dat zal bepalen hoeveel data je kan verbruiken.

De latency die je via 5G zal kunnen ervaren zal in eerste instantie beter zijn dan wat vandaag via 4G mogelijk is (~ 50 à 100ms), alleen al door de grotere bandbreedtes en capaciteit van het netwerk. De belangrijkste verbetering in latency (~ 1 ms) zal echter pas bereikt kunnen worden in een volgende fase van de implementatie van de nieuwe 5G infrastructuur.

De nieuwe mogelijkheden die 5G aankondigt gaan heel wat verder dan wat vandaag met 4G mogelijk is (Hoge mobiele bandbreedte, Mission critical communications, Massive IoT, …). Niet alleen moet je mobiele device dit ondersteunen, een belangrijk deel van deze nieuwe 5G mogelijkheden zitten onder de motorkap.

Neem even het voorbeeld van een autonoom rijdende auto. Wanneer je ervoor wil zorgen dat hij tijdig kan uitwijken wanneer er plots een voetganger oversteekt heb je een zeer korte reactiesnelheid nodig (latency). Hiervoor is er niet alleen een snelle verbinding nodig tussen de 5G module in de wagen en de zendmast, ook het onderliggende netwerk, de toepassingen die de verstuurde gegevens moeten verwerken en de plaats waar deze gehost worden, zullen mee bepalend zijn voor een goed eindresultaat. Technologieën zoals vb edge computing en een hybride netwerk setup zullen dus mee een rol gaan spelen wanneer je ten volle van de mogelijkheden van 5G wil gebruik maken.

5G maakt gebruik van verschillende frequenties, die elk hun eigen toepassing hebben. Als vuistregel kan je stellen dan een lagere frequenties beter doorstralen dan hogere frequenties. Lager frequenties hebben dus ook minder antennes nodig. Belangrijk is dus om eerst te bepalen waarvoor je 5G juist wil gebruiken. Voor Mass IoT toepassingen waar de geleverde bandbreedte minder belangrijk is, zal een lagere frequentie gebruikt worden die ook minder antennes vraagt dan vb 4G.

Wanneer je vooral de hogere troughputs nodig hebt, zullen de hogere 5G frequenties gebruikt worden (3,5ghz). Aangezien deze hoger liggen dan 4G vandaag zullen deze toepassingen meer antennes vragen.

Uiteraard is elk terrein uniek op vlak van coverage, gebouwen enz. en kan er best een studie of meting gevraagd worden om het juiste aantal antennes te bepalen.

Als je mobiele abonnement 5G als mogelijkheid aanbiedt (en je toestel laat het toe), zal je automatisch 5G gebruiken wanneer dit beschikbaar is in jouw regio. De prijs van je communicaties of gebruikte data zal dus niet veranderen wanneer je 5G gebruikt ipv 4G.

Het is uiteraard wel zo dat 5G je de mogelijkheid zal geven om meer data te verbruiken op kortere tijd. Best is dus je data-verbruik op te volgen en eventueel uit te kijken naar een abonnement met hogere data-bundels wanneer je merkt dat je door 5G vaker buiten bundel gaat.

Antennes (ook small cells voor binnen gebouwen) zijn specifiek afgestemd op bepaalde frequenties. Wanneer je vandaag 4G antennes in je gebouw hebt zullen deze de nieuwe 5G frequenties dus niet kunnen ondersteunen. Wanneer je van 4G naar 5G wil overstappen zal er dus een nieuwe investering nodig zijn.

Een aantal zaken kunnen echter gerecupereerd worden (vb fiber verbindingen etc.). Dit kan case by case bekeken worden, afhankelijk van waarvoor u 5G juist wil gaan gebruiken.

Het is wel belangrijk om weten dat 4G vandaag nog steeds zijn toegevoegde waarde heeft. Voor heel wat toepassingen zal 4G voldoende zijn en zal een investering in indoor 5G nog niet nodig zijn.

5G NSA of non-stand alone is een combinatie van 5G en 4G op de infrastructuur van 4G op een gedeeld 4G spectrum. 5G SA of stand alone is volledig gebouwd op enkel een 5G infrastructuur met een 5G spectrum zoals bv 3500Mhz.

Hoewel de eerste concrete toepassingen vooral op ondernemingen zijn gericht, reiken de mogelijkheden van 5G veel verder dan specifieke en gelokaliseerde zakelijke of industriële behoeften. Ten eerste kan met 5G worden tegemoetgekomen aan de vraag naar capaciteit op het hele mobiele netwerk. De voorbije jaren schommelt de groei van het mobiele-dataverbruik nl. rond 30% per jaar (40% vóór de covidcrisis) en met de huidige technologieën alleen kan die groeiende behoefte niet worden opgevangen. Zonder 5G dreigen congestie en overbelasting van de netwerken. Ten tweede zal 5G onze levenskwaliteit verbeteren en zal het de deur openzetten naar nieuwe toepassingen waar we allemaal van kunnen profiteren, zoals geconnecteerde voertuigen (waarvoor ook de prestaties van 5G inzake snelheid en latentie vereist zijn), beter verkeersmanagement in slimme steden, rechtstreeks doorsturen van gezondheidsdata vanuit ambulances, snel internet in landelijke gebieden waar geen vast netwerk beschikbaar is enz.

Zogenaamde millimetergolven hebben betrekking op de frequentiebanden van 26 tot 300 GHz (golflengtes tussen 1 en 10 mm).

De licenties die op korte termijn voor 5G zullen worden geveild, betreffen de 700 MHz-, 3,5 GHz- en 3,8-4,2 GHz-frequentiebanden (dus geen millimeterbanden).

Op langere termijn zouden ook de 26 GHz-frequentiebanden (millimeterbanden) worden geveild en gebruikt voor 5G. Deze korte golven dragen minder ver dan langere golven (met een lagere frequentie): ze worden gemakkelijker door obstakels tegengehouden, waardoor meer kleinere antennes nodig zijn.

Mobiele netwerken en vaste netwerken (glasvezel) vormen aparte infrastructuur die niet concurrerend maar aanvullend werkt. Ze hebben een verschillend toepassingsgebied: vaste netwerken (glasvezel) maken via wifi een snelle internetverbinding mogelijk voor data-intensieve toepassingen in relatief kleine ruimtes (woning) maar bieden slechts heel beperkte mobiliteit én er zijn interferentierisico's. Voor een betrouwbaar, stabiel en snel netwerk onderweg en buitenshuis zijn mobiele netwerken noodzakelijk. In landelijke gebieden is het bovendien gemakkelijker om 5G uit te rollen dan een vast netwerk aan te leggen aangezien voor dat laatste kabels moeten worden gelegd (voor communicatie en stroom) en dus omvangrijke grondwerken nodig zijn. Dankzij zijn korte reactietijd maakt 5G ook toepassingen mogelijk die vandaag nog niet haalbaar zijn, bijv. op het vlak van verkeersmanagement of augmented reality.

In België vallen blootstellingsnormen voor elektromagnetische golven onder de milieubevoegdheid van de gewesten. Het Grondwettelijk Hof heeft daarover uitspraak gedaan in een arrest van 15 januari 2009. Daardoor hanteert ieder gewest in België zijn eigen norm in dit verband.

Het mobiele-telefonienetwerk is basisinfrastructuur zoals het wegennet, het spoorwegnet of het elektriciteitsnet. Hoewel die infrastructuur hoofdzakelijk voor wenselijke toepassingen wordt gebruikt, kan misbruik nooit worden uitgesloten. Het klopt dat digitalisering nieuwe uitdagingen schept op het gebied van verwerking en bescherming van gegevens. Die kwesties mogen dan ook niet opzij worden geschoven, maar op zich staan ze los van de uitrol van 5G en mobiele infrastructuur. Het zou verkeerd zijn om de uitrol van de infrastructuur uit te stellen omdat in sommige gevallen van misbruik nog problemen moeten worden opgelost op het gebied van gegevensbescherming en privacy.

Overigens, door de nieuwste encryptietechnologieën te gebruiken, zal 5G de veiligheid van de datastroom tussen antenne en ontvanger net kunnen vergroten, wat met de oudere mobiele-communicatietechnologieën niet mogelijk was. Ook voor internationaal roamingverkeer zullen data beter worden beveiligd.

De 5G Security Toolbox bevat een aantal maatregelen die de Europese lidstaten kunnen nemen om specifieke beveiligingsrisico's aan te pakken die naar voren zijn gekomen in een diepgaande audit van de ICT-infrastructuur en providers op het betrokken grondgebied.

De Connectivity Toolbox is een lijst van beleidsinitiatieven die de lidstaten kunnen nemen om de uitrol van netwerken met heel hoge capaciteit (d.w.z. hogesnelheidscommunicatienetwerken, zoals kabelnetwerken, mobiele netwerken of glasvezelnetwerken) te vergemakkelijken en te versnellen.

Iedere operator heeft zijn eigen uitrolstrategie. Business, capaciteit en marketing zijn verschillende drivers die de strategie kunnen beïnvloeden.

Elke operator zal zijn eigen scenario volgen, naargelang van de behoeften.

De tijdelijke 5G-licenties vormen slechts een tijdelijke oplossing en blijven geldig tot een spectrumveiling wordt georganiseerd. Bovendien heeft het tijdelijke spectrum ook enkele beperkingen aangezien de operatoren slechts 50 MHz krijgen toegewezen, terwijl idealiter 100 MHz nodig is om de mogelijkheden van de 3.400-3.800 MHz-band ten volle te benutten.

Milieugroepen hadden beroep aangetekend tegen de beslissing van het BIPT om de tijdelijke licenties te verlenen, maar het Hof van Beroep heeft dit verworpen.

Er zijn geen dekkingsverplichtingen gekoppeld aan het tijdelijke 5G-spectrum.

De globale dekkingsvoorwaarden kunnen worden vervuld door gebruik te maken van verschillende technologieën en frequentiebanden. Het is de verantwoordelijkheid van de operator om de uitrol te optimaliseren zodat hij aan de dekkingsvoorwaarden voldoet maar ook om efficiënt in te spelen op de vraag inzake verkeer en diensten.

Er is een eerste raadpleging van het BIPT gehouden over het gebruik van de 26 GHz-band (dicht bij de millimeterfrequentiebanden), maar de invoering werd uitgesteld wegens de geringe belangstelling van de operatoren op korte termijn. Daarom heeft het BIPT besloten om de 26 GHz-band niet op te nemen in de toekomstige veiling van frequentiebanden.

Volgens ons is dat niet nodig omdat dit de uitrol zou vertragen en de regionale diensten zou overbelasten. Niettemin zou het mogelijk zijn om de verschillende administraties in een vroeger stadium op de hoogte te brengen.

Het is niet aan de operatoren om te bepalen hoe het democratisch debat over 5G moet verlopen. De operatoren staan echter wel achter ieder democratisch debat dat een antwoord kan bieden op de vragen die bepaalde burgers zich stellen en hen kan geruststellen. Dat was bijv. het geval bij de eerste openbare commissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, ook al zijn haar aanbevelingen niet altijd gunstig voor de operatoren.

Ja, er zijn specifieke Europese deadlines voor de toewijzing van spectrum in bepaalde spectrumbanden. Zo was de Europese deadline voor de toewijzing van spectrum in de 700 MHz-band 30 juni 2020.

Sinds 2019 meet de Europese Commissie de zogenaamde 5G Readiness of 5G-gereedheid van de lidstaten in het kader van haar ICT-prestatie-index (DESI). De 5G-gereedheid steunt op de hoeveelheid 5G-spectrum die is geveild. In de index van 2020 scoorde België het laagst van alle EU-landen wat de gereedheid voor 5G betreft.

De voornaamste redenen die een snelle uitfasering van oudere technologieën ten voordele van 4G en 5G in de weg staan, zijn de volgende:

  • Het grote aantal apparaten dat niet compatibel is met de nieuwe normen. België verkeert in een bijzondere situatie omdat koppelverkoop lange tijd verboden was, waardoor het mobiele park een stuk minder modern is.
  • Roamingovereenkomsten met andere landen die nog voorwaarden bevatten om de oude normen te ondersteunen.
  • M2M-applicaties waardoor apparaten/machines rechtstreeks met mekaar kunnen communiceren (bijv. alarmsystemen, tracking en tracing van voertuigen enz.) maar die nog op 'oude' technologie draaien.

Onrendabele witte gebieden zullen in principe als laatste dekking krijgen. Administratieve vereenvoudiging, een gewestelijke hefboom en een coherent akkoord over gewestelijke, provinciale en gemeentebelastingen kunnen er de uitrol van 5G vergemakkelijken.

De Europese Connectivity Toolbox is al een stap in de goede richting. De maatregelen om de uitrol te vergemakkelijken, bijv. de administratieve rompslomp terugdringen, zijn echter vaak niet bindend. De lidstaten blijven vrij om die maatregelen al dan niet te nemen. Een dwingender kader zou meer effect kunnen hebben. Ook de EU-bepalingen i.v.m. "kleine cellen", die zijn vrijgesteld van vergunning en waarop de EMV-beperkingen niet van toepassing zijn, zijn een goed voorbeeld, hoewel "kleine cel" flexibeler zou kunnen worden gedefinieerd zodat meer installaties als een "kleine cel" kunnen worden aangemerkt. Ten slotte zouden in België soepeler EMV-regels en beperkingen op lokale belastingen een bijzonder gunstig effect hebben.

De verplichtingen om een telecommunicatienetwerk uit te rollen betreffen een federale bevoegdheid. Daarom is het waarschijnlijk het beste om de antwoorden op vragen i.v.m. de uitrol van de telecommunicatie-infrastructuur te centraliseren. Het project rond het referentie-informatiecentrum inzake 5G is een stap vooruit m.b.t. de vraag om informatie vanwege de lokale entiteiten. Die behoefte aan informatie – soms ook bezorgdheid – heeft nl. vaak betrekking op dezelfde thema's.

Dat zou een goede zaak zijn. Maar de meeste EU-lidstaten passen de ICNIRP-norm toe, dus voor hen is er geen probleem/noodzaak. Bovendien heeft de Europese Unie beperkte bevoegdheden op het gebied van gezondheid.

Extra maatregelen zijn niet aan de orde aangezien in de EMV-beperkingen die in de gewesten van kracht zijn – die restrictiever zijn dan de ICNIRP-normen – al beschermingsmaatregelen zijn opgenomen m.b.t. die gevallen.

De bevoegde gewestelijke autoriteiten (LNE in Vlaanderen, Leefmilieu Brussel in Brussel en ISSeP in Wallonië) voeren nu al punctueel metingen uit om na te gaan of de normen in het veld wel degelijk worden gerespecteerd.

Uiteraard zijn de telecomoperatoren onderworpen aan de AVG. De operatoren verzamelen en gebruiken persoonsgegevens in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving. We hebben het natuurlijk over de Algemene Verordening Gegevensbescherming, ook de GDPR genoemd, maar ook over andere toepasselijke wetgeving zoals de wet betreffende de elektronische communicatie.

POC's (Proofs of Concept) worden aangewend om gebruikscases te testen zodat operatoren, ondernemingen en andere partners beter inzicht krijgen in de kansen die 5G biedt. Op die manier kan technische knowhow worden verworven en meer inzicht in de mogelijkheden van 5G worden verkregen, waardoor operatoren en fabrikanten van apparatuur worden gestuurd in hun strategische keuzes (bijv. implementatie van bepaalde functionaliteiten in apparatuur).

De uitrol van 5G is van essentieel belang om de kwaliteit en de stabiliteit van het netwerk te garanderen. De voorbije jaren schommelt de groei van het mobiele-dataverbruik nl. rond 30% per jaar (40% vóór de covidcrisis) en met de huidige technologieën alleen kan die groeiende behoefte niet worden opgevangen. Zonder 5G dreigen congestie en overbelasting van de netwerken.

In eerste instantie zullen bestaande structuren worden hergebruikt aangezien dit kostenefficiënter is. Afhankelijk van de EMV-beperkingen en de uitvoeringsbepalingen in dat verband kunnen nieuwe antennesites nodig zijn. De regel is: hoe restrictiever de EMV-norm, hoe kleiner het bereik van een antennesite, waardoor meer sites nodig zijn.

Er zullen altijd sites nodig zijn om de vereiste capaciteit te kunnen bieden wanneer een netwerk zich normaal ontwikkelt.

Hoeveel diensten kosten wordt bepaald door de bedrijfsstrategie van de verschillende operatoren.

Het charter van Parijs is een regelgevingskader voor de uitrol van 5G in de Franse hoofdstad. Het is gericht op "betere informatie van de burger over de impact van 5G en de verschillende toepassingen van digitaal, betere praktijken voor terugwinning en recycling van eindapparatuur, nadenken over 'slimme' toepassingen van 5G, betere informatie over de regels voor het beheer van persoonsgegevens, industrieel innovatiebeleid i.v.m. de nieuwe toepassingen die 5G mogelijk maakt en onderwijsbeleid met het oog op goed gebruik van digitaal en 5G". Het protocol van 2017 voor de uitrol van 5G, tussen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de operatoren, vertoont bijv. veel gelijkenis met het charter van Parijs.

 

 

5G en gezondheid

Over de verhouding tussen 5G enerzijds en gezondheid of milieu anderzijds doet regelmatig heel wat onjuiste informatie de ronde. Sommigen stellen zich ook vragen in dit verband. Het doel van het overzicht hierna is om een antwoord te bieden op die vragen.

5G is de vijfde generatiestandaard voor mobiele netwerken en de vervanger van 4G. 5G laat 4G ver achter zich en belooft een echte verbetering in onze manier van leven en op economisch vlak. Deze nieuwe standaard is ontworpen om de ontwikkeling van een rist nieuwe toepassingen mogelijk te maken enerzijds en de exponentiële groei van mobiele dataverbruik te kunnen opvangen anderzijds (sinds 2012 bijna elk jaar verdubbeld volgens het BIPT en een vervijfvoudiging tegen 2024 volgens Ericsson).

De voornaamste voordelen zijn een 10 tot 100 maal hoger gegevensdebiet, een extreem korte reactietijd (latentie) met een bijna ogenblikkelijk resultaat en een uitstekende netwerkkwaliteit.

Dankzij 5G zullen nieuwe toepassingen ontwikkeld kunnen worden die tegemoetkomen aan een reeks toekomstige uitdagingen op verschillende domeinen zoals mobiliteit, gezondheid, veiligheid, industrie en diensten, media, vrije tijd en ook onderwijs (meer info: 5G, een antwoord op de uitdagingen van morgen). 5G zal een aantal verbeteringen en nieuwigheden voor de burger en de economische wereld met zich meebrengen zoals de vaste telefonie dat heeft gedaan en daarna de verschillende generaties mobiele telefonie (4G, …).

Sommigen roepen op om maximaal op het vaste netwerk in te zetten. Het vaste netwerk met hoog debiet of zeer hoog debiet is uiteraard in veel gevallen een oplossing want tot zijn vele voordelen behoren de zeer hoge gegevensdebieten en een zeer korte reactietijd.. Maar een groot aantal toepassingen is/zal per definitie mobiel zijn (zoals de smartphone, de sensoren op mobiele machines of de zelfrijdende auto).

De gezondheidsaspecten van radiofrequenties worden al meer dan 25 jaar wetenschappelijk bestudeerd, in het bijzonder voor die welke voor mobiele communicatie worden gebruikt. Er werden bijna 30.000 études uitgevoerd. De overgrote meerderheid van de nationale en internationale agentschappen (waaronder de WHO – Wereldgezondheidsorganisatie) zijn het er over eens dat er geen aanwijzingen zijn dat de radiofrequenties van de telefonie onder de internationaal aanbevolen drempels gevolgen voor de gezondheid zouden hebben. 5G is vergelijkbaar met de andere technologieën van de vorige generaties zoals 2G, 3G of 4G en gebruikt ook radiofrequenties van hetzelfde type (meer informatie over millimetergolven in Vraag 6).

Vanuit technologisch oogpunt zullen de door 5G uitgezonden signalen zeer vergelijkbaar zijn met die welke door de huidige 4G worden uitgezonden.

Het advies van de verschillende sanitaire autoriteiten van de Europese of andere landen evenals het advies van de ICNIRP (Internationale Commissie voor bescherming tegen niet-ioniserende straling) gaan in dezelfde richting om te bevestigen dat 5G onder de geldende internationale drempels niet schadelijk is voor de gezondheid (zie ook Vraag 2). Enkele voorbeelden:

  • ICNIRP (2020): “The most important thing for people to remember is that 5G technologies will not be able to cause harm when these new guidelines are adhered to".
  • Europese Commissie (2017): "The strict and safe exposure limits for electromagnetic fields recommended at EU level […] apply for all frequency bands currently envisaged for 5G".
  • Finland (STUK 2020) : "The radiation safety of the 5G mobile network, as in previous networks (2G, 3G, 4G) is ensured by the radiation legislation."
  • Noorwegen (DSA 2019): "Measurements show that the total exposure from mobile and radio transmitters that we are exposed to today is weak and is far below the limits for what is harmful to health. We have no reason to believe that the introduction of 5G will change this."
  • Canada (Government of Canada): "The current Canadian limits already cover the frequency ranges that will be used by 5G devices and antenna installations."

Lijst van andere recente sanitaire adviezen:

Een video van Le Monde (#LesDécodeurs), "La 5G menace-t-elle votre santé" maakt komaf met de verdraaiing van de informatie die in sommige gevallen wordt verspreid, bijvoorbeeld in de Oproep van 180 wetenschappers en dokters over de potentiële risico’s van 5G.

Een recent artikel in DataNews (28 februari 2020), met een interview met de voorzitter van de ICNIRP, werpt ook licht op dit onderwerp: "5G-straling: moeten we ons nu wel of geen zorgen maken?".

De blootstelling aan radiogolven wordt geregeld door richtlijnen die worden opgesteld door onafhankelijke wetenschappelijke organisaties zoals de International Commission on Non-Ionising Radiation Protection (ICNIRP). De ICNIRP bijv. heeft haar richtlijnen bijgewerkt in maart 2020. In grote lijnen bevestigt ze de vorige 'richtlijnen', met enkele kleine aanpassingen om rekening te houden met 5G. Die richtlijnen voorzien overigens in ruime veiligheidsmarges om tegen alle vastgestelde risico’s te beschermen. De vastgelegde limiet – die door de Wereldgezondheidsorganisatie is goedgekeurd, in de hele wereld ruim wordt gevolgd en door de Europese Unie wordt aanbevolen – bedraagt 41,2 V/m . Zoals de grafiek hierna laat zien, zitten de drie Belgische gewesten verder onder die norm.

Om 5G ten volle te kunnen uitrollen (geen 5G met beperkte capaciteit), moeten de gewestelijke Belgische normen worden herzien (in het bijzonder in Brussel), waarbij idealiter de aanbevolen normen van de ICNIRP, de WHO en de EU worden gevolgd.

emission norm graph

Het IARC heeft radiofrequenties in 2011 uit voorzorg in deze categorie ingedeeld. De frequenties die voor 5G gebruikt zullen worden, maken er deel van uit. Ze worden ingedeeld in de categorie van de mogelijk kankerverwekkende stoffen want de beschikbare gegevens zijn nog onzeker. Deze categorie omvat heel wat andere stoffen (311 agentia), waaronder bijvoorbeeld koffie, gepekelde groenten (bijv. augurken) en aloë vera.

Op basis van alle informatie waarover de wetenschap op dit ogenblik beschikt, is het niet mogelijk om een verband te leggen tussen de straling van mobiele telefonie en eventuele gezondheidsproblemen.

De enige twijfel die volgens het IARC blijft, betreft hoofdzakelijk het intensief gebruik van draagbare telefoons die tegen het oor worden gehouden (en niet de blootstelling aan antennes). In dit verband hebben de sanitaire overheden voorzorgsmaatregelen bij het gebruik aanbevolen. Een goed mobiel telefonienet met hoge verbindingskwaliteit en de optimalisatie van de mobiele telefoons om de straling zo laag mogelijk te houden maken deel uit van bedoelde maatregelen. De gebruikers kunnen ook beslissen hun blootstelling te verminderen door het toestel verder van hun lichaam te houden en door de luidspreker of een oortje te gebruiken.

In sommige publieke oproepen wordt melding gemaakt van studies die aantonen dat elektromagnetische golven een gezondheidsrisico vormen. Daarbij wordt met name verwezen naar de resultaten van een studie van het NTP (National Toxicology Program, US Department of Health and Human Services). Maar het ICNIRP, net zoals de FDA (US Food and Drug Administration), kwamen in 2018 tot volgende conclusie: "Consideration of their findings does not provide evidence that radiofrequency EMF is carcinogenic. (…) ICNIRP considers that the NTP (…) studies do not provide a consistent, reliable and generalizable body of evidence that can be used as a basis for revising current human exposure guidelines."

Over elektrosensitiviteit zijn al heel wat studies gepubliceerd. Dubbelblinde onderzoeken (groepen met en zonder blootstelling om het placebo- of nocebo-effect te testen) in laboratoria hebben niet kunnen aantonen dat mobiele stralingen impact hebben op het welzijn van een persoon.

Maar de symptomen die elektrogevoelige personen ondervinden, zijn wel reëel en kunnen ernstig zijn, waardoor ze een negatieve impact op hun levenskwaliteit hebben. Zij maken melding van klachten bij blootstelling aan elektromagnetische golven die ver onder de geldende limieten liggen. Er zijn drie mogelijke verklaringen denkbaar:

  • De symptomen kunnen van psychologische oorsprong zijn.
  • De symptomen kunnen veroorzaakt worden door andere omgevingsfactoren (bijv. stress, …) of door een ziekte.
  • De symptomen kunnen gelinkt zijn aan elektromagnetische golven (hoewel dit tot dusver nog nooit is bewezen)

Zie o.a. https://www.kennisplatform.nl/elektrogevoeligheid/

Het gebruik van nieuwe frequentiebanden – die noodzakelijk zijn voor de snelheid en de capaciteit – vergroot noodzakelijkerwijs de blootstelling (onder overigens gelijke omstandigheden). Er kan dus een lichte toename van de totale blootstelling aan radiogolven optreden wanneer 5G wordt toegevoegd aan een bestaand netwerk of in een nieuwe zone. Verwacht wordt echter dat de totale blootstelling laag zal blijven omdat de verbetering van de spectrale efficiëntie die 5G mogelijk maakt de marginale blootstelling tot een minimum beperkt. Met 5G kan het vermogen nl. adaptief worden geregeld – er wordt niet meer vermogen gebruikt dan nodig – en wordt een betere bundelvorming mogelijk gemaakt – de antenne zendt niet uit in richtingen die niet nuttig zijn (zie vraag 8). En de blootstelling mag de beschermingsnormen hoe dan ook niet overschrijden.

Zo zegt Ofcom, de Britse telecomregulator, het volgende over de metingen van 5G-straling (zie link): "The maximum measured at any mobile site was approximately 1.5% of those levels – including signals from other mobile technologies such as 3G and 4G. The highest level from 5G signals specifically was 0.039% of the maximum set out in the international guidelines."

De zogenaamde ‘millimetergolven’ komen voor in de frequentiebanden van 26 GHz tot 300 GHz (golflengtes tussen 10 en 1 mm).

De licenties die op korte termijn voor 5G geveild moeten worden, hebben betrekking op de 700MHz-, 3,5Ghz en 3,8-4,2GHz-frequentiebanden (dus geen millimetergolven). Deze frequenties zijn vergelijkbaar met die welke al 30 jaar worden gebruikt. Sommige werden in het verleden toegewezen voor radio en tv.

Op termijn zouden de frequentiebanden van 26 GHz (millimetergolven) ook voor 5G geveild moeten worden. Hun draagwijdte is korter dan de laagste golven en ze worden gemakkelijker door obstakels tegengehouden. De veiligheidsnormen zijn ook op deze millimetergolven van toepassing. Dit wordt door de Europese Commissie bevestigd: "The strict and safe exposure limits for electromagnetic fields recommended at EU level […] apply for all frequency bands currently envisaged for 5G” (zie link).

De databank van de WHO omvat meer dan 350 studies over dit onderwerp. Voor deze toekomstige 5G-frequenties werden veel onderzoeken uitgevoerd op andere toepassingen (bijv. satellietverkeer en radarinstallaties) die deze frequenties al sinds ettelijke decennia gebruiken met vermogensniveaus die veel hoger zijn dan voor mobiele telecommunicatie. Tot dusver zijn er geen aanwijzingen dat blootstelling aan de stralingsintensiteit voor mobiele communicatie een effect heeft op de gezondheid. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat bepaalde sanitaire overheden, o.a. in Frankrijk, verder onderzoek in dit frequentiegamma aanbevelen.

In een studie over millimetergolven verklaart de Europese Commissie het volgende: "Other than heating effects (which are not significant at the power levels to be expected for 5G), no harmful mm-wave health effects have been demonstrated in humans to date." (Study on using millimetre waves bands for the deployment of the 5G ecosystem in the Union: European Commission / IDATE, 2019).

Over een vermeend verband tussen 5G en het leefmilieu, microgolven, militaire wapens en het coronavirus wordt heel wat ‘fake news’ verspreid:

"In Nederland zijn honderden vogels gestorven tijdens testen met 5G ten gevolge van de hoge stralingsintensiteit van 5G."

In Den Haag werd tijdens de bedoelde periode geen enkele test met 5G uitgevoerd. Tussen oktober en november 2018 stierven wel honderden spreeuwen in het Huygenspark in Den Haag. Doodsoorzaak: de vogels hadden niet alleen de eetbare bessen maar ook de giftige stekels van taxussen opgegeten. Le Monde en andere media hebben hierover rechtzettingen gepubliceerd (zie: Vidéo TV Arte - "La 5G tueuse d’oiseaux – Désintox ARTE" of Le Monde – "Oiseaux tués, insectes en surchauffe…, démêler le vrai du faux sur les animaux et la 5G").

  • Over vogels:

Het Duitse Federale Agentschap voor stralingsbescherming (Bündesamt für Strahlenschutz - BfS) stelt: « According to the current state of scientific knowledge, there are no scientifically reliable indications of a danger to animals and plants from high-frequency electromagnetic fields below the limit values. The only known and scientifically proven mechanism of action of high-frequency fields on organisms is the heating due to energy absorption. The intensity of the fields emanating from transmitters is not sufficient to cause biologically effective warming of living beings…”

De Australische toezichthouder (ARPANSA) zegt: “Impacts of artificial electromagnetic fields on plant and animal life have not been established. The workshop explored the relevance of effects shown in laboratory experiments to real life situations, noting that effects found in laboratory settings have not been demonstrated in the natural environment. Studies that have been conducted in the natural environment generally report little or no evidence of impact on plants or animals.”

  • Over het milieu:

Wat de microgolfoven betreft, die gebruikt frequenties in de buurt van 3,5 GHz (meer bepaald 2,4 GHz). Maar het zijn niet de frequentiebanden die van belang zijn, maar de blootstelling aan de golven (die verband houdt met het emissievermogen). In een microgolfoven bedraagt het vermogen veelal 800 tot 1000 W, maar de gesloten ruimte beperkt de energielekken en beschermt dus de gebruiker. Voor microgolfovens gelden overigens normen om de gebruiker te beschermen (zie "Microgolfovens: feiten en fabels"). Voor radiogolven zijn ook blootstellingsnormen ter bescherming van personen van toepassing (zie punt 2).

  • Microgolfoven:

Gerichte-energiewapens zoals het 'Active Denial System’ gebruiken een frequentieband van 95 GHz (die ook gebruikt wordt voor satellietnavigatie en radiolokalisatie in België maar met veel lagere vermogens). Maar zoals voor microgolfovens is het gebruikte vermogen en niet de frequentieband belangrijk. Voor deze militaire wapens is het gebruikte vermogen veel hoger dan de internationale beschermingsaanbeveling van 41,2 V/m.

  • Militaire wapens:

In het kader van de COVID-19-epidemie deden verhalen de ronde over een vermoedelijk verband tussen 5G en dit coronavirus, waarbij werd gesuggereerd dat het virus zich in Wuhan heeft ontwikkeld omdat die stad een van de centra van 5G was. Die informatie werd tegengesproken door verschillende media en autoriteiten, die de verspreiding van 'fake news' aan de kaak stelden. Enkele voorbeelden:

BBCNews ("Coronavirus: Scientists brand 5G claims 'complete rubbish'", 5/4/20), Test Aankoop ("5G veroorzaakt geen corona", 27/3/20), VRT Nieuws ("Complottheorieën linken 5G-masten aan corona, brandstichters brengen gsm-verkeer écht in gevaar", 16/4/20)

  • Coronavirus:

Meer antennes met 5G?

  • In het algemeen is het niet het aantal antennes dat van belang is, maar de straling van deze antennes. Indien de emissienorm van de antennes strenger/lager is, zullen meer antennes nodig zijn om dezelfde dekkingskwaliteit op het grondgebied te garanderen. En als de dekkingskwaliteit matig is, zal uw smartphone (die als een antenne werkt) meer moeten uitstralen om te telefoneren/op internet te gaan. Vandaar dat het belangrijk is een goede dekking te hebben.
  • Doordat sommige frequentiebanden voor 5G hoger zijn, is het bereik van de golven kleiner. Het is dus belangrijk dat ‘repeaters’ of ‘small cells’ worden geplaatst om het bereik voor de gegevenstransmissie te vergroten.
  • Wat uiteindelijk telt, is dat de door de ICNIRP/WHO aanbevolen emissienorm wordt gerespecteerd.

"Adaptieve antennes" (of "Massive MIMO"), een nieuwe gevaarlijke technologie?

Alle antennes voor mobiele telefonie moeten de geldende reglementering inzake blootstelling aan golven respecteren. Dat geldt ook voor de nieuwe generatie zogenaamde Massive MIMO-antennes (Multiple Input Multiple Output of Meerdere In Meerdere Uit). Die zijn in staat de emissies in gerichte kleine bundels te sturen in de richting waar de gebruikers zich bevinden. Zo is het mogelijk in de richting van de gebruiker te zenden, terwijl de straling in de andere richtingen duidelijk lager is. Deze nieuwe generatie antennes zal worden gebruikt in combinatie met 5G om de capaciteit te verhogen. Ze kunnen evenwel ook worden uitgerold voor technologieën die al gebruikt worden zoals 4G.

Om deze nieuwe generatie antennes te kunnen plaatsen moeten de gewestelijke emissienormen (en de gebruikte berekeningsmethoden) in België (en in het bijzonder in Brussel) worden herzien, waarbij idealiter de aanbevolen normen van de ICNIRP, de WHO en de EU worden gevolgd.

De ICNIRP is de "International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection" (www.icnirp.org). Het is deze commissie die de richtlijnen of niet te overschrijden drempels voor mobiele telefonie vastlegt. Die worden vervolgens door de WHO en de EU aanbevolen en door de grote meerderheid van landen (o.a. de meeste EU-landen) toegepast.

De ICNIRP stelt zich tot doel om mens en milieu te beschermen tegen de potentiële risico’s van niet-ioniserende golven (zoals de golven van antennes voor mobiele telefonie). Daartoe worden wetenschappelijk onderbouwde adviezen opgesteld en verspreid over de limieten voor blootstelling aan niet-ioniserende golven. Experts uit verschillende landen en vakgebieden zoals biologie, epidemiologie, geneeskunde, fysica en chemie werken met en bij de ICNIRP om de blootstellingsrisico’s te evalueren en stellen richtlijnen op voor blootstelling aan deze golven (samenstelling van de Groep wetenschappelijke experts: zie link). De experts van de ICNIRP baseren zich voor hun adviezen op wetenschappelijke publicaties over de biologische effecten en werkingsmechanismen van stralingen voor het hele gamma niet-ioniserende frequenties. De organisatie maakt een punt van de neutraliteit van haar experts.

In maart jl. heeft de ICNIRP haar aanbevelingen bijgewerkt voor niet-ioniserende straling na diepgaand nieuw onderzoek van de volledige relevante wetenschappelijke literatuur, wetenschappelijke workshops en een brede publieke raadpleging (link). In grote lijnen bevestigt de ICNIRP de reeds bestaande normen, met enkele kleine wijzigingen om rekening te houden met 5G. Het gaat om 41,2 V/m voor de referentiefrequentieband van 900 MHz.

Verschillende comités van experts (bijv. SCENIHR, ARPANSA, …), die in opdracht van nationale en internationale gezondheidsautoriteiten werken, bekijken overigens geregeld de stand van de wetenschap en komen tot de conclusie dat de door de ICNIRP opgestelde richtlijnen een afdoend beschermingsniveau voor de gezondheid bieden.

Voor 5G zijn de bevoegdheden verdeeld tussen het federale niveau en de drie gewesten:

  • Op federaal niveau: de veiling van de frequentiebanden. Het is de minister van telecommunicatie die bevoegd is met het BIPT (Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie). Gezien de vertraging die België heeft opgelopen doordat er geen volwaardige regering is, zou het BIPT tegen de zomer tijdelijke vergunningen moeten verlenen voor de 3,6-3,8GHz-frequentiebanden, in afwachting van de veiling van alle frequentiebanden voor 5G (700 MHz, 3,5 GHz en 3,8-4,2 GHz). De (volgende) regering / minister van Telecommunicatie zal samen met het BIPT die veiling moeten organiseren.
  • Op gewestelijk niveau: de emissienormen voor antennes. Dit is een milieubevoegdheid: de minister van Leefmilieu en de administratie van Leefmilieu (Leefmilieu Brussel, SPW Environnement/ISSeP, Omgeving Vlaanderen). Het zijn dus de regeringen en/of parlementen van de gewesten die bevoegd zijn om de emissienormen voor de antennes te herzien.
  • EU: de regels betreffende de radiogolven van mobiele telefoons worden bepaald door de Europese R&TTE-richtlijn 1999/5/CE, met name wat de veiligheid betreft. Deze richtlijn wordt in België door bijzondere regels aangevuld (bijv. verplichting om de SAR-waarde – Specific Absorption Rate – te vermelden). Meer informatie: link FOD Volksgezondheid.

Overige nuttige links:

Hebt u nog andere vragen? Stuur ze dan naar 5G@agoria.be