Plattelandsontwikkeling, de “tweede pijler” van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), ondersteunt de “eerste pijler” van inkomenssteun en marktmaatregelen door de sociale, ecologische en economische duurzaamheid van het platteland te verbeteren.
Het GLB draagt bij tot de duurzame ontwikkeling van plattelandsgebieden op basis van drie langetermijndoelstellingen:
- het concurrentievermogen van de land- en de bosbouwsector bevorderen;
- zorgen voor klimaatactie en een duurzaam beheer van natuurlijke hulpbronnen;
- een evenwichtige territoriale ontwikkeling van plattelandseconomieën en -gemeenschappen realiseren, onder meer door werkgelegenheid te scheppen en te behouden.
GLB-steun voor plattelandsontwikkeling
Het GLB helpt de EU bij haar doelstellingen voor plattelandsontwikkeling via het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo). De Elfpo-begroting voor 2021-27 bedraagt 95,5 miljard euro, waaronder een injectie van 8,1 miljard euro van NextGenerationEU, het Europees herstelinstrument om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen.
De uitgaven voor plattelandsontwikkeling in de periode 2021-2022 zijn geregeld in de overgangsverordening voor het GLB die op 23 december 2020 is aangenomen. Die verlengt vooral de bestaande regels (oorspronkelijk van kracht voor de periode 2014-2020), met enkele extra elementen voor een vlotte overgang naar het nieuwe GLB, dat in 2023 van start moet gaan.
Zie ook:
Plattelandsontwikkeling in cijfers en grafieken
Eerdere programmeringsperioden
Programma’s voor plattelandsontwikkeling
Met de Elfpo-financiering voeren de EU-landen plattelandsontwikkelingsprogramma’s (POP’s) uit. Die POP’s worden medegefinancierd door de nationale overheid en opgesteld op nationaal of regionaal niveau. De Europese Commissie keurt de POP’s goed en monitort ze, maar de selectie van projecten en de toekenning van betalingen gebeuren op nationaal of regionaal niveau.
Elk POP moet ten minste vier van de zes prioriteiten van het Elfpo nastreven:
- bevordering van kennisoverdracht en innovatie in de landbouw- en bosbouwsector en in plattelandsgebieden;
- verbetering van de levensvatbaarheid en het concurrentievermogen van alle vormen van landbouw en bevordering van innovatieve landbouwtechnologieën en duurzaam bosbeheer;
- verbetering van de organisatie van de voedselketen, het dierenwelzijn en het risicobeheer in de landbouw;
- efficiënter gebruik van hulpbronnen en steun voor de overgang naar een koolstofarme en klimaatbestendige economie in de landbouw-, voedings- en bosbouwsector;
- herstel, instandhouding en verbetering van ecosystemen die verbonden zijn met de landbouw en de bosbouw;
- bevordering van sociale inclusie, armoedebestrijding en economische ontwikkeling op het platteland.
De zes Elfpo-prioriteiten zijn op hun beurt verdeeld in 18 specifieke aandachtsgebieden. In hun programma’s kiezen de landen streefdoelen die passen bij hun prioriteiten en aandachtsgebieden, en een strategie om die te halen.
Voor hun strategie kunnen landen kiezen uit een “menu” van 20 brede beleidsmaatregelen die ze kunnen afstemmen op de nationale en regionale omstandigheden om een of meer Elfpo-prioriteiten te verwezenlijken. De vooruitgang wordt gevolgd via het gemeenschappelijk monitoring- en evaluatiekader (GMEK).
Belangrijke POP-kenmerken
Uitgaven voor klimaat en milieu
Ten minste 30% van het budget voor elk POP moet gaan naar maatregelen die ten goede komen aan milieu en klimaat, en een groot deel daarvan wordt verleend in de vorm van subsidies en jaarlijkse betalingen aan landbouwers die overschakelen naar milieuvriendelijker praktijken.
Steun voor lokale acties
Ten minste 5% van het budget voor het POP moet gaan naar acties waarbij de Leader- of CLLD-methode wordt gevolgd.
Steun voor slimme dorpen
POP’s kunnen ook het initiatief voor slimme dorpen steunen, dat allerlei tools biedt om in Europese plattelandsgebieden innovatie mogelijk te maken, te stimuleren en op te schalen, en zo de gemeenschappelijke problemen van de inwoners van plattelandsgebieden aan te pakken.
Financieringsinstrumenten
Via financieringsinstrumenten is het Elfpo een bron van leningen, microkredieten, garanties en aandelenkapitaal voor partijen in de land‑ en bosbouw en in plattelandsgebieden die met financieel levensvatbare projecten de prioriteiten van het Elfpo ondersteunen. Fi-Compass bevat meer informatie over de financieringsinstrumenten van het Elfpo.
Documenten over de programma’s voor plattelandsontwikkeling van elk EU-land, met o.a. partnerschapsovereenkomsten, programmasamenvattingen en factsheets.
Europees netwerk voor plattelandsontwikkeling
Het Europees netwerk voor plattelandsontwikkeling (ENPO) is een hub voor informatie over hoe beleid, programma’s, projecten en andere initiatieven op het gebied van plattelandsontwikkeling in de praktijk werken en hoe ze kunnen worden verbeterd om nog meer resultaat te halen. Doel ervan is iedereen die voor plattelandsontwikkeling in Europa belangstelling heeft en zich daarvoor inzet, te bereiken en bij de activiteiten te betrekken.
Het ENPO ondersteunt de doeltreffende uitvoering van de plattelandsontwikkelingsprogramma’s van de EU-landen door kennis te verzamelen en te delen, en door informatie-uitwisseling en samenwerking overal op het Europese platteland makkelijker te maken. Het ENPO biedt een schat aan informatie over de uitvoering van POP’s overal in de EU, met onder meer:
- projectendatabank: een uitgebreide lijst van projecten die uit het Elfpo worden gefinancierd en in het kader van POP’s worden uitgevoerd;
- plattelandsontwikkeling in cijfers: statistieken en samenvattingen van POP’s, aandachtsgebieden en monitoringgegevens;
- thematisch netwerk ENPO: thematische werkgroepen, seminars, workshops en publicaties;
- veelgestelde vragen over plattelandsontwikkeling.
Deze activiteiten worden gefaciliteerd door twee ondersteunende eenheden: het ENPO-contactpunt en de Europese evaluatiehelpdesk voor plattelandsontwikkeling.
LEADER
Leader is een aanpak van onderuit waarbij landbouwers, plattelandsbedrijven, lokale organisaties, overheden en particulieren uit verschillende sectoren samen een plaatselijke actiegroep vormen. De actiegroepen stellen hun eigen lokale ontwikkelingsstrategieën op en beheren hun eigen budgetten.
Die Leader-aanpak versterkt de banden in lokale gemeenschappen en stimuleert innovatie en kennisdeling op lokaal, nationaal en EU-niveau.
Al ruim 30 jaar levert dit resultaat op, en daarom is de Leader-aanpak overgenomen door het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), het Europees Sociaal Fonds (ESF) en het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij (EFMZV), als onderdeel van een bredere, vanuit de gemeenschap geleide lokale ontwikkeling (CLLD). Ondertussen beheren Leader-/CLLD-groepen tienduizenden economische, sociale en milieuprojecten op het platteland, verspreid over heel Europa.
Het ENPO bevat gedetailleerde informatie over de Leader-aanpak, inclusief bronmateriaal, toolkits en een databank van actiegroepen.
Europees innovatiepartnerschap voor de landbouw
De doelstellingen voor plattelandsontwikkeling worden ook ondersteund door het Europees Partnerschap voor innovatie, voor de productiviteit en duurzaamheid in de landbouw (EIP-AGRI), dat stimulansen biedt voor innovatie in de landbouw en de plattelandsgemeenschappen.
EIP-AGRI werd opgericht om de kloof te dichten tussen de innovatieve oplossingen die door onderzoekers worden aangereikt, en de toepassing van die nieuwe technologieën door mensen die in plattelandsgebieden wonen en werken. Door partnerschappen tot stand te brengen tussen de eindgebruikers van de nieuwe technologieën en de ontwikkelaars ervan, streeft het EIP-AGRI ernaar de veranderingen sneller ingang te doen vinden.
Toekomst van de plattelandsontwikkeling
Volgens het nieuwe GLB vallen acties voor plattelandsontwikkeling vanaf 2023 binnen het kader van nationale strategische GLB-plannen.
Binnen dit kader wil de Commissie dat acties voor plattelandsontwikkeling voortaan nog beter aansluiten bij de huidige en toekomstige uitdagingen, zoals klimaatverandering en generatiewissel, en tegelijkertijd de Europese landbouwers blijven steunen om de landbouw duurzaam en concurrerend te houden. Die acties zullen ook een grote bijdrage leveren aan de centrale prioriteiten en strategieën van de Commissie, zoals de Europese Green Deal en de langetermijnvisie voor plattelandsgebieden.
Rechtsgrondslagen
Verordening (EU) nr. 1303/2013 – gemeenschappelijke regels voor de Europese structuur- en investeringsfondsen (ESIF)
Verordening (EU) nr. 1305/2013 inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo)
Verordening (EU) nr. 1306/2013 inzake de financiering, het beheer en de monitoring van het GLB
Verordening (EU) nr. 1310/2013 inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Elfpo
Verordening (EU) nr. 807/2014 inzake steun voor plattelandsontwikkeling uit het Elfpo en overgangsbepalingen
Verordening (EU) nr. 640/2014 inzake het beheer, de intrekking van de steun of voorwaarden voor het opleggen van sancties in het kader van de rechtstreekse betalingen, plattelandsontwikkelingsbijstand en de randvoorwaarden
Verordening (EU) nr. 809/2014 over de wijze waarop Verordening (EU) nr. 1306/2013 moet worden toegepast wat betreft het beheers- en controlesysteem, plattelandsontwikkelingsmaatregelen en de randvoorwaarden
