Aanwas IT'ers onder druk: technische profielen minder in trek op middelbare school

Het aantal leerlingen dat voor een natuurprofiel kiest op de middelbare school is tussen 2016/2017 en 2021/2022 met 12% gedaald naar 47.432 leerlingen, blijkt uit cijfers van de Monitor Techniekpact. Dat heeft voor een klein deel te maken met het feit dat er in zijn geheel minder leerlingen op middelbare scholen zijn, maar vooral met het feit dat natuurprofielen minder in trek zijn. Waar in 2016/2017 nog 50% van de havo/vwo-leerlingen voor een natuurprofiel koos, was dat in 2021/2022 nog maar 45%. Binnen het vmbo is wel een klein lichtpuntje: Vmbo-bb/kb/gl laat een stabilisatie zien qua aandeel dat kiest voor een bètatechnisch profiel.

"Het totaal aantal jongeren in Nederland neemt af en daar binnen nog het aantal jongeren dat bij een opleiding kiest voor de techniek. Dit maakt dat de enorme kloof die er nu al is tussen vraag en aanbod op de technische arbeidsmarkt op termijn alleen nog maar groter gaat worden. Een zorgelijke ontwikkeling zeker in het licht van de ambities in het huidige coalitieakkoord", zegt Thea Koster, voorzitter van het Techniekpact. "Er zijn momenteel al 130.000 vacatures in de techniek en de ICT."

Mogelijk heeft de terugloop ook wat te maken met de investering in de natuurprofielen, denkt Beatrice Boots, directeur Platform Talent voor Technologie. Tegenover de Monitor Techniekpact vertelt ze dat er tussen 2005 en 2014 juist sprake was van een toename van het aandeel leerlingen dat voor bèta koos. "In die periode werd er flink geïnvesteerd, zowel door de overheid als bedrijven. Er waren tal van stimuleringsprogramma’s die er specifiek op gericht waren om meer jongeren de keuze voor de natuurprofielen te laten maken. Veel van deze programma’s krijgen geen aanvullende financiering meer en moeten vanuit de bestaande bekostiging worden gefinancierd, iets wat men rechtstreeks terugziet in de dalende cijfers."

Doorstroom neemt ook af

Wie een bètatechnisch profiel kiest, sorteert ook voor op een technisch beroep. Toch belandt lang niet iedereen daar ook in. Sterker nog: de doorstroom vanuit natuurprofielen naar bètatechnische opleidingen ook terug. In 2014/2015 stroomde 61% van de leerlingen met een natuurprofiel door naar zo'n opleiding, tegenover 55% in 2020/2021. 

Cijfers van de Vereniging Hogescholen gaven in februari dan ook aan dat de instroom bij ICT-opleidingen op het hbo in leerjaar 2021-2022 iets lager is dan een jaar eerder. In dit schooljaar stroomden 5.148 nieuwe studenten in op een ICT-opleiding, tegenover 5.650 in 2020-2021. Op de universiteiten kozen volgens de vereniging Universiteiten van Nederland 7.552 nieuwe studenten in op een bacheloropleiding in de sector Techniek, 3,3% minder dan een jaar eerder. De instroom op zowel hbo als de universiteiten nam een jaar eerder echter wel wat toe. Monitor Techniekpact stelt dat de instroom in bètatechnisch onderwijs op het mbo qua aandeel wel stabiel is gebleven (28%), al daalt de absolute instroom wel. 

Dit betekent dat over een aantal jaar dezelfde dalende curve bij het aantal gediplomeerden zichtbaar wordt, benadrukt Koster. En dat gaat enorme impact hebben: "Vier op de vijf banen die nodig zijn om de grote transities te realiseren (energie, digitalisering en woningbouw) bevinden zich in het domein techniek en ICT. Het kabinet heeft grootse plannen. Maar juist daar waar de plannen het grootst zijn, is er krapte."

Tekort aan leerkrachten

Uit de Monitor Techniekpact blijkt verder dat er nog altijd een tekort is aan ICT-docenten, al nemen de problemen daar wel iets af. 38% van de vacatures voor ICT-docenten op het mbo en voortgezet onderwijs was in schooljaar 2020/2021 moeilijk vervulbaar. In 2019/2020 ging het echter nog om 50% van de vacatures voor ICT-docenten en in 2018/2019 om 75% van de vacatures. 

Uit rondgangen van AG Connect bleek vorig jaar dat ook universiteiten en hbo's met een flink tekort aan leerkrachten kampt. Op het hbo stonden in november nog zeker 100 vacatures open voor docenten aan ICT-opleidingen. Op universiteiten stonden in december zeker 26 vacatures open.