Dit project richtte zich op de inbedding van een gebruiksklare virtuele cliënt in de lessen gespreksvaardigheden van studenten van de opleiding Toegepaste Psychologie. Astrid Timman kreeg met het project ‘Verrijking van de leeromgeving met de komst van een virtuele cliënt’ als teaching fellow een Comeniusbeurs toegekend. Intussen is het project succesvol afgerond. Op de site Onderwijskennis van NRO vind je uitgebreide informatie over het project.
Om studenten meer consistente oefenmomenten en meer objectieve feedback te geven in een veilige omgeving, is een prototype ‘Virtuele-cliënt’ ontwikkeld. De projectgroep bestond uit docenten en studenten van twaalf verschillende opleidingen. Ook waren professionals uit het werkveld betrokken.
Het gebruik van de VR-simulatie is met de verschillende opleidingen geëvalueerd aan de hand van data uit een game, schriftelijke evaluaties van studenten en mondelingen evaluaties met docenten.
De belangrijkste uitkomsten hieruit waren als volgt:
- 63% van de studenten had niet het gevoel aan het leren te zijn;
- Studenten verbeterden hun scores als zij de game meerdere keren speelden;
- 87% van de studenten vond de feedback zeer bruikbaar; 1% was het niet eens met de feedback;
- Studenten vonden de VR-simulatie een leuke manier van leren. Het stelde hen in staat om zich goed en rustig voor te bereiden op het onderwijs en de praktijk. Ook zagen ze het als een ‘toffe manier’ om kennis te maken met een toekomstige doelgroep;
- Enkele studenten werden misselijk van het kijken door een VR-bril. Deze studenten konden de simulatie vanaf de computer spelen;
- Studenten gaven aan de omgeving als veilig te ervaren. Zij durfden fouten te maken en nieuw gedrag uit te proberen;
- Studenten vonden het fijn dat ze de feedback eerst zelf konden lezen, in plaats van dat de hele klas gelijktijdig kon meeluisteren.
Aanleiding project
Vaktherapie en toegepaste psychologie zijn beroepen waarin de interactie met cliënten belangrijk is. De kwaliteit van de interactie is zelfs een voorspellende factor voor het slagen van een interventie. Studenten oefenden het contact maken en communiceren met cliënten voorheen in rollenspellen met studiegenoten en acteurs die plaatsvonden tijdens vaardigheidslessen.
Deze rollenspellen werden beschouwd als het beste middel om de werkelijkheid te simuleren in oefen- en toetsmomenten. Echter, deze kenden ook beperkingen: niet iedereen durft voor de klas te oefenen, het tegenspel is niet consistent en studenten ervaren feedback vaak als te subjectief. Door fysiek onderwijs te combineren met VR, komt het onderwijs aan veel van deze beperkingen tegemoet.
Studenten:
• kunnen intens en waarachtig kennismaken met toekomstige cliënten/patiënten;
• krijgen persoonlijke, geobjectiveerde feedback naar aanleiding van een oefen- en toetssituatie;
• hebben de mogelijkheid tot monitoren van hun eigen leerproces;
• hebben de keuzevrijheid van tijd en plaatst om oneindig en veilig te kunnen oefenen;
• krijgen maatwerk.
De game biedt een nauwkeurige bepaling van variabelen in oefen- en toetssituaties, moeilijkheidsgraad, context, problematiek, competentie en methode.
Prototype
In 2019 startte Astrid vanuit iXperium Health met de ontwikkeling van een prototype van de virtuele cliënt Max. Studenten leren in een VR-omgeving om contact te maken in een eerste intakegesprek met cliënt Max. Astrid werkte in deze pilot samen The Simulation Crew. Samen met collega’s en studenten ontwikkelde Astrid de context waarin je cliënt Max ontmoet, zijn persoonlijkheid en de inhoud voor het scenario van het gesprek.
Nadat de student heeft geoefend met de virtuele cliënt, ontvangt hij of zij automatisch een rapport met feedback. De toepassing houdt bij of je de cliënt aankijkt, of er stiltes vallen in het gesprek, of je veel gesloten vragen stelt, of je het gesprek samenvat en of je doorvraagt en of gevoelsreflecties geeft. Tevens staat in de feedback of de student de gespreksfasen doorloopt en welke mogelijke onderwerpen in het gesprek aan bod komen.
Studenten kunnen die feedback gebruiken om hun eigen leerproces te monitoren en docenten kunnen aan de hand van deze data de studenten coachen. Iedere student krijgt vanuit dezelfde applicatie de oefening en feedback, maar omdat Max realtime reageert op wat de student doet, verloopt ieder gesprek anders en krijgt iedere student feedback en oefeningen op maat.
Studenten kunnen de oefening verschillende keren doen en kijken of het gesprek dan beter gaat. Studenten kunnen de oefening verschillende keren doen om te kijken of het gesprek dan beter gaat. Zij kunnen bijvoorbeeld zien of ze nu meer open vragen hebben gesteld en of ze zich deze keer meer bewust waren van hoe zij de cliënt Max benaderden.
Inmiddels hebben achthonderd studenten de VR-simulatie gespeeld. Studenten krijgen een bril mee naar huis en volgen één online college van anderhalf uur. Ze houden de bril acht dagen in huis en mogen zo vaak als ze willen oefenen. Er is een technisch spreekuur, waar ze met hun vragen terechtkunnen.
Spelersdata uit de VR-simulatie laten zien dat studenten (thuis) gemiddeld vier keer oefenen in acht dagen tijd. Ze kijken welke onderdelen van de simulatie ze beter kunnen doen en proberen hun eigen scores te verbeteren.
Studenten de HAN Academie Informatica een Mediadesign ontwikkelden een prototype voor een dashboard dat zowel docenten als studenten inzicht geeft in de data. Waar gaat het goed, wat kan beter? Welke studenten hebben extra uitleg nodig van de docent? Wat moet ik als student nog eens oefenen, of waar heb ik als student extra uitleg nodig? Dit prototype wordt op termijn geïmplementeerd in de VR-simulatie.
Implementatie met Comeniusbeurs
Met de Comeniusbeurs wilde Astrid de virtuele cliënt geïmplementeerd krijgen in het onderwijs. In het Comeniusproject is Astrid aan de slag gegaan met collega’s van de opleiding Toegepaste Psychologie om VR-client Max structureel te gebruiken in de training gespreksvaardigheden van de minor ‘Gedragsverandering voor professionals’. Om dit te realiseren, ontwikkelden ze een hulpvraag en scenario voor een oefening voor studenten van deze specifieke opleiding en maakten ze een scorelijst, validering en punten met feedback. Docenten die de VR-cliënt gaan gebruiken in hun onderwijs, kregen een training en een handleiding. In de training leren zij niet alleen hoe ze moeten omgaan met de techniek, maar de training maakt ze ook vertrouwd met de nieuwe onderwijsinhoud en didactiek.
Uiteindelijk hebben zes groepen van tien studenten de VR-cliënt gebruikt in een reeks van zeven vaardigheidslessen. In verband met coronamaatregelen waren dit kleinere groepen. Projectleden zijn bij deze lessen aanwezig geweest en observeerden hoe docenten en studenten werkten met deze nieuwe manier van onderwijs.
Nadat de minorstudenten en hun docenten Max hebben gebruikt, is gewerkt aan een evaluatie om tot een definitief onderwijsaanbod te komen.
Data uit VR als RichtingaanWijzer voor zelfregie van studenten
In het project ‘Verrijking van de leeromgeving met de komst van een virtuele cliënt’ bleek uit de data van de intake met virtuele client Max dat studenten zelf hun leerproces sturen. Dit gaf aanleiding voor een vervolgproject, namelijk ‘Data uit VR als RichtingaanWijzer voor zelfregie van studenten’, waarvoor Astrid een Senior Comeniusbeurs toegekend heeft gekregen. In dit project ontwikkelen we onderwijs samen met studenten voor aspecten die belangrijk zijn in het kader van zelfregie, zoals:
- beroepsbeeld en eindkwalificaties moeten helder zijn;
- studenten moeten weten hoe ze feedback kunnen toepassen;
- studenten moeten weten wat hun leervoorkeuren zijn.
In dit vervolgproject project ontwikkelt Astrid samen met studenten en docenten nieuw onderwijs, gericht op de aspecten die nodig zijn om meer zelfregie te hebben. Tegelijkertijd monitoren en onderzoeken ze hoe dit onderwijs aanslaat bij de studenten en wat meer zelfregie van een student betekent voor de relatie tussen student en docent en studenten onderling. In 2022 startte de ontwikkeling. In 2023 implementeren we dit nieuwe onderwijs.
Publicaties
Kennisbank van onderwijs.nl NRO
Proeftuinen Evidence-informed innoveren van onderwijs & Effectiviteit van onderwijsinnovaties
Leren in een andere realiteit (Onderwijs en gezondheid 2022)
ComeniusNetwerk
Alle ontvangers van een Comeniusbeurs vormen tezamen een netwerk, waarin uitwisseling en verspreiding van kennis over onderwijsinnovatie centraal staat. De KNAW faciliteert dit netwerk van innovatieve en excellente onderwijsprofessionals. Het hele hoger onderwijs kan zo profiteren van de vernieuwingen die dankzij het Comeniusprogramma tot stand komen. Leden van de ComeniusNetwerk zijn ook lid van de DocentenKamer, die enkele malen per jaar overlegt met de minister van OCW.
