De luchtmacht zoekt een Tom Cruise

Wat ik laatst nou weer las. Een vacature van de luchtmacht. Daarin stond dat ze een „senior communicatieadviseur zochten in de rol van enabler en sensemaker”, iemand die collega’s moet gaan „empoweren bij hun in- en externe communicatie” oftewel: iemand die „een wingman” voor alle mensen bij de luchtmacht wil zijn.

Die ‘wingman’ vond ik leuk. Ik dacht meteen aan Tom Cruise in Top Gun: een ‘best buddy’ die over je waakt op je werk en op wie je terug kan vallen. Maar die ‘enabler’ en ‘sensemaker’ – brrr.

Ik was niet de enige. Op Twitter kwamen reacties als „Kluchtmacht”, „meer KUl dan KLu”, „Ank Bijleveld kan daar nog flink bezuinigen op personeel” en „als onze bommen straks op zijn, gooien we gewoon jeukwoorden naar de vijand”.

Tijd om eens even te bellen met de Luchtmacht. Volgens mij kan ik daar als jargononderzoeker nog een hoop leren. Karen Keissen van de afdeling communicatie stond me te woord.

Wat vonden jullie van de reacties?

„Een aantal was wel geestig. Maar ook wel jammer dat er lacherig over gedaan werd. Want we zoeken natuurlijk wel serieus naar een nieuwe collega.”

Het was misschien een beetje te verwachten, als je een ‘enabler’ en ‘sensemaker’ zoekt. Dat is toch volkomen onduidelijk voor een leek?

„Het zijn termen uit het communicatieplan dat we nu een paar maanden als leidraad hanteren. Het is geschreven aan de hand van een methode van emeritus hoogleraar in de communicatiewetenschappen Betteke van Ruler.”

Iemand op Twitter schreef dat jullie een typefout gemaakt hadden en een ‘Senseo-maker’ zochten. Een barista.

„Ja, die reactie hebben we hier intern ook gehad. Ook daar weet nog niet iedereen wat de termen inhouden. Maar dat geeft niet. Want daardoor kan je ook weer uitleggen wat er bedoeld wordt.”

Om het MIJ uit te leggen, mailt Keissen de leidraad van Betteke van Ruler. Het zijn vier A-viertjes waarin zeven types worden onderscheiden die medewerkers volgens Van Ruler op een communicatieafdeling kunnen hebben: de ‘publisher’, de ‘sensemaker’, de ‘change agent’, de ‘linking pin’, de ‘enabler’, de ‘brand manager’ en de ‘event manager’.

Heel kort samengevat is ‘de publisher’ geen personage uit een Jean-Claude van Damme-film, maar iemand die onder meer persberichten schrijft, ‘mededelingen doet en aankondigingen’ en is een ‘event manager’ iemand die „zorgt voor interessante belevingen waarmee de organisatie zich presenteert aan stakeholders” (jeuk).

Een ‘brand manager’ gaat niet over de brandveiligheid, maar over het „positief laden van het merk en de organisatie” – ik denk iets met laadpalen; de ‘change agent’ is iemand die „de organisatie helpt zichzelf voortdurend te transformeren” (lijkt me heel vermoeiend, zeker als er eigenlijk niets veranderd hoeft te worden) en moet de ‘linking pin’ „personen bij elkaar brengen zodat er verbinding tot stand komt” – ik denk iets met EHBO en verbandrollen. De ‘enabler’, en de ‘sensemaker’, tot slot, moeten respectievelijk „dingen voor anderen mogelijk maken” en „duiding geven aan allerlei signalen en gebeurtenissen”.

Ik heb er even over nagedacht, maar ik ben bij NRC ál die functies tegelijk!

„Ha, heel knap! Maar binnen een afdeling communicatie is het vaak niet mogelijk als iedereen alle types wil zijn en is het juist nuttig om keuzes te kunnen maken in wat we wel en niet kunnen doen.”

Wat ben je zelf?

„Ik ben een enabler en sensemaker.”

Wat doe je als enabler?

„Collega’s helpen beter te communiceren. Het is iemand die hen voorbereidt op spannende communicatiemomenten.”

Een mediatrainer dus.

„Ook. Maar ook voor andere optredens, zowel intern als extern, dus niet alleen voor de media.”

En als sensemaker?

„Een sensemaker is iemand die weet wat er speelt, iemand die sentimenten kan duiden, zowel binnen als buiten de organisatie, dat aan collega’s kan uitleggen en hen op basis daarvan kan adviseren.”

Als sensemaker had je de grapjes over deze vacature niet voorzien?

„Ha, niet helemaal, blijkt. Maar uiteindelijk ging het ons om de reacties van de mensen die wél weten wat de termen betekenen. We zoeken immers ook iemand die zich verdiept in het vak. We hebben interessante sollicitaties ontvangen. De gesprekken beginnen binnenkort. ”

Je had de sensemaker en enabler ook kunnen omschrijven zoals je net deed.

„Zeker. Maar de termen geven op dit moment goed weer hoe we de rol van communicatieadviseur zien. We zijn druk bezig het raamwerk verder vorm te geven.”

Een aantal van de reacties luidde dat jullie wel iemand kunnen gebruiken die goed kan communiceren.

„Dat is natuurlijk niet per se leuk om te horen. Maar we kunnen er weer van leren en we zullen ze onthouden bij het schrijven van de volgende vacature.”