Laat de leraar niet buitenspel zetten door reken-app

Snappet is een app waarmee leerlingen op een tablet leren rekenen en spellen. Het papieren werkboek is vervangen door een scherm waarop je onder meer via puzzeltjes en het kiezen van plaatjes sommen leert maken. De app is in het basisonderwijs snel populair geworden: meer dan 2.800 scholen gebruiken deze inmiddels, vaak als primaire lesmethode. Kennisnet, dat ICT voor het onderwijs ontwikkelt, en Snappet zelf zeggen dat wetenschappelijk is bewezen dat de app beter werkt dan traditionele, ‘papieren’ methoden. Dat is sterk overdreven en deels onjuist. Het onderzoek waarop zij zich baseren – gefinancierd door Kennisnet en uitgevoerd door onderzoekers van de Radboud Universiteit en de Universiteit Twente – is relatief beperkt, in tijdsduur en opzet. En het is toegespitst op specifieke leerjaren.

Voor rekenen werd inderdaad een marginaal klein positief effect gevonden. Een effect dat bovendien vooral gold voor de 20 procent best scorende leerlingen. Voor spelling werd überhaupt geen effect gevonden. De onderzoekers waren in hun conclusies beduidend terughoudender dan Snappet en Kennisnet. Pas op basis van meer studies die langjarige effecten onderzoeken, zou geconcludeerd kunnen worden of een app succesvol is of niet. Zulke metastudies naar oefensoftware zijn er wel en laten een klein positief effect zien. Toch zeggen ook deze studies niet veel over een specifieke toepassing als Snappet.

Scholen kiezen voor Snappet omdat deze leerlingen individuele lesstof biedt, zodat ze op hun eigen niveau kunnen leren. Ook neemt de app leerkrachten nakijkwerk uit handen; dat doet Snappet voor ze. Docenten krijgen informatie over de voortgang van de leerlingen via een ‘dashboard’.

Maar veel leerkrachten weten niet hoe ze leerlingen op basis van die informatie moeten bijsturen. Bovendien weten we nog vrijwel niets over de kwaliteit van de informatie over het leerproces. Voor deze nadelen is weinig aandacht. Navraag bij Snappet wie de onderwijskundige verantwoordelijkheid draagt, bleef onbeantwoord.

Kinderen die leren spellen door in een app vakjes aan te kruisen, lijken op chauffeurs die alleen een theorie-examen hoeven af te leggen. Die zullen botsen. Schooldirecties voeren het kostenbesparende tabletonderwijs graag in (niet langer dure papieren methoden aanschaffen, maar een paar updates downloaden), en veel docenten verheugen zich erop niet meer eindeloos dezelfde sommetjes en spellingsoefeningen na te hoeven kijken. Tel uit je winst.

Lees ook: Opkomst en ondergang van de iPadschool.

Net zo min als is aangetoond dat rekenen en spellen met Snappet tot beter onderwijs leidt, is met ‘wetenschappelijke’ stelligheid te beweren dat het leidt tot slechter onderwijs: onderzoek staat nog in de kinderschoenen. Toch weten we genoeg over de manier waarop kinderen leren om een aantal duidelijke zorgen en problemen te identificeren. Zo weten we dat correctie (een fout wordt verbeterd) en uitgebreide feedback (de leerlingen krijgen informatie over de juiste aanpak) beter is dan een simpel goed/fout-oordeel. Toch is dat wat leerlingen bij Snappet alleen te zien krijgen.

Zowel voor spellen als rekenen geldt dat onderwijs dat blijft hangen in automatisering, zijn doel voorbijschiet. Scholen die zich overleveren aan Snappet lopen het gevaar dat dit laatste gebeurt. De rol van de leerkracht blijft van het grootste belang. Zo is het belangrijk dat de leerkracht spelling verbindt aan het schrijven van teksten. Bij rekenen moet de leerkracht zorgen dat leerlingen getalbegrip ontwikkelen. Op basis daarvan kan geleerd worden om bewerkingen toe te passen in complexe opgaven. Bij de overgang naar de middelbare school wordt rekenen wiskunde.

We weten nog niet of die overstap moeilijker of makkelijker is voor kinderen die met Snappet leerden rekenen; juist daarom is de schaal waarop scholen nu op Snappet overstappen, zorgelijk. Steeds vaker blijkt uit onderzoek dat scherm en papier niet hetzelfde effect hebben op het leerproces. Zo wordt leren lezen makkelijker door het schrijven van letters. Lange en informatieve teksten worden via papier beter begrepen. Ook dit pleit ervoor om het onderwijs niet zonder meer over te leveren aan beeldschermen. Er zijn dus gegronde redenen om te twijfelen aan de positieve effecten op de lange termijn van adaptieve oefensoftware als Snappet. Onderwijsinstellingen moeten beter leren hoe zij slim gebruik kunnen maken van de toegevoegde waarde van digitale leermiddelen voor het onderwijs. Scholen, besturen en inspectie moeten een pas op de plaats maken en de hoge vlucht van het gebruik van dit soort software in het onderwijs terugdraaien.