Hogescholen zien misbruik van studentenvisa en worden strenger voor buitenlandse studenten

Hogescholen gaan strengere inschrijfeisen stellen aan studenten van buiten de Europese Unie. Ze hebben sterke aanwijzingen dat studentenvisa breed worden misbruikt voor illegale migratie naar Nederland. Dat blijkt uit onderzoek door NRC naar het fenomeen van ‘verdwijnstudenten’ – jongeren uit landen als Bangladesh, Sri Lanka, Nepal, Pakistan, India en Nigeria die zich inschrijven voor een Nederlandse hogeschoolopleiding om zo een studentenvisum te bemachtigen, en vervolgens in de illegaliteit verdwijnen.

Bedrijfjes in Dhaka

Hogeschool Saxion had in 2017 ook al last van ‘verdwijnstudenten’ uit Nepal en Bangladesh. Op dit moment geven meerdere hogescholen aan dat ze hiermee kampen. Hoeveel studenten op deze manier naar Nederland komen, wordt niet geregistreerd. Wel is duidelijk dat hogescholen de aantallen aanmeldingen uit deze risicolanden de afgelopen jaren sterk hebben zien stijgen, tot soms honderden per instelling per jaar. Daarvan wijzen ze inmiddels het merendeel af.

Vorig jaar waren er vooral problemen met Bangladesh. Immigratiedienst IND kreeg in 2021 „signalen over studenten in het hoger onderwijs die vroegtijdig uitvallen, in het bijzonder uit Bangladesh”, zegt een woordvoerder.

Lees ook hogescholen en studentenvisa

Het aantal Bengaalse studenten aan hbo-instellingen is de afgelopen jaren bijna verviervoudigd, blijkt uit cijfers van het ministerie van Onderwijs – van 110 in 2018 tot 399 vorig jaar. In de hoofdstad Dhaka zijn tientallen bedrijfjes en consultants gevestigd die jongeren adviseren en helpen bij het aanvragen van studentenvisa.

De IND doet extra onderzoek naar Bengaalse studenten in Nederland, omdat de dienst vermoedt dat velen hun studie hebben gestaakt en inmiddels als zzp’er werken. Studenten uit Bangladesh hebben zich volgens de IND-woordvoerder „in relatief grote aantallen inschreven als zelfstandige met een eenmanszaak”. Ook bekijkt de dienst de manier waarop hbo-instellingen „beoordelen of een student aan de vreemdelingrechtelijke voorwaarden voldoet”.

Zwakke plekken in het systeem

De extra controles van de aanmeldingen uit risicolanden doen een groot beroep op capaciteit van de hogescholen. Aanvragen moeten stuk voor stuk worden beoordeeld en gemotiveerd worden afgewezen. De Vereniging Hogescholen vermoedt de tussenkomst van mensensmokkelaars, die lijken te shoppen tussen verschillende hbo-instellingen, zegt coördinator internationalisering Arnaud Stadermann. „Het lijkt alsof ze zwakke plekken in het systeem zoeken. Dan krijgt de ene school opeens vijftig vrijwel identieke inschrijvingen uit een bepaald land, de volgende keer proberen ze een andere opleiding.”

De vereniging werkt daarom aan een richtlijn voor alle 36 aangesloten hbo-instellingen. Daarin staat onder meer dat studenten uit Bangladesh en andere risicolanden voorafgaand aan het collegejaar het volledige collegegeld moeten overmaken, dat ze moeten bewijzen dat ze voldoende geld hebben om in Nederland te verblijven en ze via (digitale) intakegesprekken de instellingen van hun studieplannen moeten overtuigen.

Over de richtlijn is intensief contact met het ministerie van Onderwijs, aangezien „toegankelijkheid één van de uitgangspunten is van ons onderwijsstelsel”,  zegt een woordvoerder. Hogescholen mogen studenten niet op basis van alleen hun nationaliteit strenger beoordelen, omdat dit discriminatie is.

Diverse hogescholen herkennen de problemen met verdwijnstudenten. Bij InHolland meldden zich vorig jaar 94 studenten uit Bangladesh, zegt een woordvoerder. Daarvan werden er uiteindelijk 19 toegelaten. Vier van hen zijn inmiddels gestopt met hun studie.

Eerder aanmelden

Om misbruik tegen te gaan vraagt InHolland vanaf dit jaar studenten uit risicolanden buiten de EU „het volledige bedrag aan collegegeld, leefgeld en fees voor de IND en zorgverzekering voorafgaand aan de aanvraag voor een verblijfsvergunning” over te maken, aldus de woordvoerder. „De andere niet-EU-nationaliteiten volgen nog de ‘oude’ route en kunnen later betalen.”

Hogeschool Saxion hanteert inmiddels een vergelijkbaar systeem. Onderdeel daarvan is dat studenten van buiten de EU zich eerder moeten aanmelden dan andere studenten.