Grootschalig internationaal onderzoek legt onderwijsachterstanden door coronapandemie bloot

Tijdens de coronapandemie hebben schoolkinderen over de hele wereld een leerachterstand van gemiddeld een derde van een leerjaar opgelopen. Die achterstand is er 2,5 jaar na het begin van de pandemie nog steeds. Het tekort is groter voor rekenen en wiskunde dan voor lezen, en groter bij kinderen in armere gezinnen en armere landen. Dat blijkt uit een overkoepelende analyse van 42 studies in vijftien landen op vijf continenten die maandag in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Human Behaviour verscheen.

De coronapandemie veroorzaakte een ongeëvenaarde ontwrichting van het leertraject van scholieren. Dat kwam grotendeels door de schoolsluitingen, waarbij soms lessen via videoverbindingen werden gegeven. Maar ook toen scholen weer opengingen, was het onderwijs lang niet optimaal: scholieren en leraren misten veel lessen door quarantaines, en de informatie kwam vaak minder goed door tijdens hybride lesgeven, waarbij een deel van de klas thuis via video meedoet. Daar bovenop kwamen ook nog het gebrek aan beweging, buitenschoolse activiteiten en contact met vrienden.

Zelfstandig werken

Een leer- en kennisachterstand van een kind kan een heel leven doorwerken: op het behaalde opleidingsniveau en vervolgens op de kansen op de arbeidsmarkt. En een massale leerachterstand zoals tijdens de pandemie, kan zelfs invloed hebben op de welvaart en de sociale cohesie in een land, schrijven de auteurs.

Europese onderzoekers analyseerden de gegevens van 42 gedegen studies uit vijftien landen, de meeste uit Nederland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, maar ook uit Australië, Zuid-Afrika, Mexico, Colombia, Brazilië en uit andere Europese landen. Ze keken naar leerlingen van basisscholen en middelbare scholen. De studies liepen tussen mei 2020 en mei 2022.

Gemiddeld was de leerachterstand van scholieren zo’n 35 procent van wat ze normaal in een schooljaar leren. Die achterstand ontstond al vroeg in de pandemie, en is gedurende 2,5 jaar weliswaar niet verder toegenomen, maar ook niet afgenomen.

De achterstand was vooral te zien bij rekenen en wiskunde, en minder bij leesvaardigheid. Voor die eerste vakken is meer uitleg nodig. Mogelijk lukte het ouders beter om hun kinderen te helpen met lezen dan met wiskunde, speculeren de onderzoekers, en zijn kinderen boeken blijven lezen tijdens de pandemie.

De leerachterstand bij middelbare scholieren was even groot als die van basisschoolkinderen. Oudere kinderen kunnen wel beter zelfstandig werken, maar in veel landen waren middelbare scholen langer dicht.

Ongelijkheid

Het onderzoek legt vooral de toegenomen ongelijkheid bloot tussen scholieren uit hoge en lage sociaaleconomische klassen. Kinderen uit armere gezinnen hadden minder ruimte en minder middelen om het onderwijs online te volgen. Ook tussen landen nam de onderwijsongelijkheid toe. Scholieren in minder welvarende landen raakten verder achterop dan kinderen in hoge-inkomenslanden. De scholen in armere landen waren vaak langer gesloten, en zowel de scholen als de leerlingen konden lessen op afstand minder makkelijk organiseren. Deze ongelijkheid door corona komt bovenop de ongelijkheid die er toch al was.

„De pandemie heeft veel langer impact op onderwijs dan we hadden gehoopt”, zegt Carla Haelermans, hoogleraar onderwijseconomie aan Maastricht University, die de onderwijsachterstand in Nederland onderzoekt. „Ook hier nam de onderwijsongelijkheid door de pandemie zorgwekkend toe. De overheid heeft sinds de start van de pandemie subsidies verstrekt en in het Nationaal Programma Onderwijs 8,5 miljard uitgetrokken om coronavertragingen te verhelpen. Dat lijkt te helpen: in onze laatste studie zien we dat de ongelijkheid kleiner is geworden, maar de vertraging is nog niet ingehaald.” Een leerachterstand werk je niet in een paar uurtjes extra onderwijs weg, benadrukt ze. „Die kan je lang blijven achtervolgen. Ik hou mijn hart vast voor de gevolgen.”

Lees ook Onderzoek wijst uit: de leervertraging door de schoolsluitingen loopt op