Ouders en leerlingen willen dat eisen voor het eindexamen nog één jaar worden versoepeld – minister en Inspectie niet

De afgelopen maanden bellen steeds meer ouders bezorgd met Ouders & Onderwijs, vertelt directeur Lobke Vlaming. „Ze maken zich zorgen over de lage cijfers die hun kind haalt. Ze zijn bang dat hij of zij het eindexamen niet gaat halen.”

Om die reden vroeg Vlaming de Tweede Kamer op 11 januari nog één keer coulant te zijn. Zij wil dat leerlingen één extra vak mogen herkansen, als ze in eerste instantie zijn gezakt.

Ook scholierenorganisatie LAKS wil dit jaar opnieuw een aangepast eindexamen: een extra herkansing én een spreiding van de toetsen over twee tijdvakken „zodat leerlingen meer rust kunnen inbouwen”, zegt voorzitter Janouke van Meerveld.

Er melden zich vrijwel dagelijks scholieren bij LAKS met vragen en „veel stress” over het eindexamen. Stress die verergerd is, zegt Van Meerveld, door de achterstanden die deze generatie eindexamenkandidaten opliep door de coronalockdowns en waarmee ze, een jaar na de laatste schoolsluiting, nog steeds worstelen.

„Vmbo’ers die nu eindexamen doen”, zegt Van Meerveld, „hebben vanaf de eerste klas te maken gehad met lockdowns en lesuitval. Er wordt verwacht dat ze de achterstand nu wel hebben ingelopen, dat ís niet zo. Ook door de vele lesuitval op scholen.”

Leraren en schoolbestuurders hielden op 17 januari een webinar, via de VO-raad, over het veelzeggende thema ‘Hoe krijgen we onze leerling weer ‘aan’? „Ze zijn apathisch, niet geconcentreerd in de klas en maken het huiswerk niet”, vertelde wiskundeleraar Matthijn Tromp. „Twee jaar binnen zitten, niet naar school en niet sporten of socializen, laat zijn sporen na. De wereld is twee jaar verder gegaan, maar kinderen hebben in een soort tijdmachine stil gestaan in hun ontwikkeling.”

Internationaal onderzoek dat deze week verscheen, toont dat de achterstanden nog lang niet ingelopen zijn. Wereldwijd lopen leerlingen gemiddeld een derde van een leerjaar achter.

Leervertraging

Carla Haelermans, hoogleraar onderwijseconomie aan de Universiteit Maastricht, onderzoekt de leervertraging in Nederland. In het basisonderwijs loopt die op, concludeerde ze eind vorig jaar in NRC. Leerlingen lopen gemiddeld vijftien weken achter, vooral met rekenen en spelling.

De achterstanden in het voortgezet onderwijs worden nog onderzocht. De eerste uitkomsten, zegt Haelermans, „stemmen somber”. Het lijkt erop dat de achterstanden daar nog groter zijn dan in het basisonderwijs.

Sinds de eerste schoolsluitingen, bijna drie jaar geleden, zijn de eindexamens elk jaar iets aangepast. In het eerste coronajaar (2020) was er helemaal geen eindexamen, in de twee jaren daarna konden eindexamenkandidaten één vak ‘wegstrepen’ – de ‘duimregeling’ – kregen ze een extra herkansing én mochten ze hun examen spreiden over twee tijdvakken.

Het leidde tot historisch hoge percentages geslaagden: waar normaal 92 procent slaagt op het vmbo-(theoretisch en gemengde leerweg), 87 procent op de havo en 91 procent op het vwo, slaagde nu op bijna alle niveaus bijna 100 procent van de leerlingen.

De voorbije twee studiejaren hielden hogescholen en universiteiten rekening met de coronageneratie. Ze waren soepeler in het door laten stromen van eerstejaars die niet het benodigde aantal studiepunten haalden.

Dít jaar geldt voor de meeste opleidingen weer het bindend studieadvies (bsa): eerstejaars studenten moeten bijvoorbeeld 50 van de 60 studiepunten halen om te mogen blijven.

Er zijn „signalen” dat dit jaar meer eerstejaars uitvallen, zegt een woordvoerder van Universiteiten van Nederland. Harde cijfers zijn er nog niet, „maar we horen regelmatig van universiteiten dat deze lichting wat meer moeite lijkt te hebben met studeren.”

De lat lager

Toch zijn de universiteiten tegen het opnieuw versoepelen van de eindexameneisen. „Je verschuift het probleem. Als je de lat lager legt, struikelt een deel bij ons alsnog.”

Ook de Onderwijsinspectie is tegen versoepeling. „Examenmaatregelen waarbij de lat lager gelegd wordt, zijn niet in het belang van de leerling en schadelijk voor de waarde van het diploma. Dit geldt vanzelfsprekend ook voor een aangepaste normering”, aldus de woordvoerder. Vervolgopleidingen en werkgevers moeten erop kunnen rekenen dat een diploma staat voor bepaalde kennis en kunde, zegt hij. „Voor leerlingen en het stelsel als geheel is het belangrijk dat de waarde van een diploma geborgd is. Diploma’s moeten iets zeggen over de kennis en vaardigheden van leerlingen. En het is op korte en lange termijn in het belang van leerlingen dat ze voldoende toegerust doorstromen. Je hebt tenslotte voldoende bagage nodig om succesvol je (onderwijs)loopbaan te kunnen vervolgen.”

Diploma-inflatie? Onzin, vindt Van Meerveld van LAKS. „Een extra herkansing doet niets af aan de waarde van het diploma. Ze moeten het zelf doen. Je geeft scholieren iets meer tijd en rust. Dat lijkt me gerechtvaardigd.” En, zegt ze, geen enkele scholier zit te wachten op een herkansing. „Als het niet echt nodig is, doen ze het niet. Voor wie het wél nodig heeft, kan dit net het extra zetje zijn om te slagen.”

LAKS stuurde onlangs de door bijna tienduizend scholieren ondertekende petitie #redmijndiploma naar onderwijsminister Dennis Wiersma (VVD). Van Meerveld spreekt scholieren die zeggen dat ze nu, in hun eindexamenjaar, voor het eerst in vier jaar iets leuks doen met de hele klas. „Schrijnend. Deze generatie heeft echt pech gehad. Laten we ze nu nog een beetje tegemoetkomen en niet in een keer van honderd naar nul gaan.”

Wiersma gaat de eisen niet versoepelen, zegt een woordvoerder. Hij noemt het „een moeilijke keuze, voor sommige leerlingen is de situatie nog steeds uitdagend.” Het is in het belang van de leerling dat exameneisen teruggaan naar het niveau van vóór corona, stelt hij. „Dit zorgt ervoor dat ze zo goed mogelijk voorbereid zijn op de samenleving, de arbeidsmarkt en succesvol zijn in hun vervolgopleiding. Leerlingen moeten hiervoor de benodigde kennis en vaardigheden hebben, anders kunnen zij daar later alsnog last van krijgen.”