Direct naar artikelinhoud
Komt genezing dichterbij nu we weten dat een virus MS veroorzaakt?
Beeld Trouw
Het ConsultMultiple Sclerose

Komt genezing dichterbij nu we weten dat een virus MS veroorzaakt?

In januari dit jaar, toen Nederland nog volop bezig was met corona, kwam er een belangrijk onderzoek uit naar een ander veel voorkomend virus. Het Epstein Barr-virus (EBV) dat de ziekte van Pfeiffer veroorzaakt. De onderzoekers vonden krachtig bewijs dat het virus ook multiple sclerose (MS) veroorzaakt, een ziekte waar 25.000 Nederlanders aan lijden. De vraag in het Consult van deze week: komt genezing dichterbij nu we weten dat een virus MS veroorzaakt?

“Er was altijd al een vermoeden dat EBV een rol speelt bij het ontstaan van MS”, zegt Jan van Amstel, de voorzitter van de MS Vereniging Nederland over de resultaten van het onderzoek. “Nu is dat vermoeden omgezet in de zekerheid dat dit virus een rol speelt bij het ontstaan van MS. Dit was een buitengewoon groot epidemiologisch onderzoek onder tien tien miljoen Amerikaanse militairen. Daaruit blijkt dat je eigenlijk geen MS kunt hebben zonder dat je ooit EBV hebt gehad.”

Veruit de meeste mensen raken ooit besmet met EBV. Meestal is dat ongevaarlijk. Bij minder dan 1 procent leidt het virus tot MS. Waarom deze kleine groep anders reageert, is nog niet duidelijk.

B-cellen

Wel is duidelijk dat Epstein Barr zich na een infectie levenslang in een B-cel nestelt. De B-cellen spelen een belangrijke rol in het immuunsysteem. Veruit de meeste mensen merken er niets van als de B-cel het virus bevat. Maar bij een kleine groep ontspoort een deel van de cellen en dringen zij het brein binnen. Het lijkt erop dat EBV die ontsporing veroorzaakt, wat tot kleine ontstekingen in de hersenen en het ruggenmerg leidt. Het gevolg is dat MS-patiënten allerlei klachten krijgen, zoals minder goed zien, moeite met praten en bewegen.

Nu de relatie tussen EBV en MS vaststaat, is de vraag: wat kunnen we met deze kennis? Bij een virus gaan de gedachten al snel naar een vaccin. “Moderna werkt aan een vaccin op basis van mRNA,” zegt Van Amstel. Dat is dezelfde techniek die zo succesvol is tegen Sars-Cov-2. “Maar het is nog erg voorbarig om te spreken over vaccinatie. EBV komt heel erg veel voor. Het is zeldzaam als je het niet hebt.”

Op deze microscopische opname is te zien hoe Epstein-Barr virusdeeltjes (rechts, paars) uit een B-cel komen, een witte bloedcel die een belangrijke rol speelt in de afweer.Beeld STEVEGSCHMEISSNER/SCIENCE SOURCE

75 procent vrouwen

“Misschien kunnen de 10 miljoen militairen uit het onderzoek een rol spelen in een vervolgonderzoek. Probleem daarbij is wel dat deze militairen over het algemeen jonge mannen zijn en dat MS voor 75 procent bij vrouwen voorkomt,” zegt Van Amstel.

In Nederland is onder andere onderzoeker Marvin van Luijn van het MS-centrum dat is verbonden aan het Erasmus MC in Rotterdam bezig met onderzoek naar EBV en MS. “Door in kaart te brengen wat de rol is van EBV in het ‘aan’ zetten van schadelijke afweercellen die het brein binnendringen, hopen we een directe aanwijzing te vinden voor de oorsprong van MS”, zegt hij op de website van MS Research. Er zijn al medicijnen die B-cellen verwijderen, maar het ongewenste effect is dat daarmee ook het immuunsysteem schade oploopt. Niet alle B-cellen zorgen voor schade in het brein en ruggenmerg. Daarom zoekt Van Luijn naar een manier om alleen de schadelijke cellen aan te pakken.

Meer behandelmethoden

De laatste 20 jaar zijn er veel nieuwe behandelmethoden en medicijnen ontwikkeld, zegt Van Amstel. “Er zijn ondertussen zoveel mogelijkheden voor behandeling, dat het soms lastig is te kiezen voor een bepaald medicijn. Fampyra bijvoorbeeld is een middel waarbij je niet op voorhand weet of dat aanslaat bij een bepaalde patiënt. Dat moet je dus uitproberen. We hebben tegenwoordig aardig wat medicijnen die goed zijn in het stoppen van het proces. Genezen kan nog niet, maar de teruggang wordt in elk geval geremd. Er zal een keer een doorbraak komen op weg naar genezing.” Het onderzoek van afgelopen januari is volgens Van Amstel een stap in die richting, maar medicatie voor genezing zal er op korte termijn niet zijn.

In Het Consult beantwoorden experts wekelijks gezondheidsvragen van lezers. Ook een gezondheidsvraag? Stuur een mailtje naar gezondheid@trouw.nl.