Direct naar artikelinhoud
ColumnAleid Truijens

Wat gaat minister Dijkgraaf ondernemen om wantoestanden na het Fontys-debacle te voorkomen?

Wat gaat minister Dijkgraaf ondernemen om wantoestanden na het Fontys-debacle te voorkomen?

Wat een pech nou voor hbo-moloch Fontys. Hadden ook zij een goeroe ontdekt, Filip Dochy, die hun docenten jarenlang tot gekmakens toe wist te ‘inspireren’ met holle prietpraat over ‘eigenaarschap’ van onderwijs en griezelige newspeak over High Impact Learning, blijkt de man een studente te hebben verkracht en onlangs te zijn veroordeeld tot 54 maanden cel. Dodelijk in een sector die het vooral van beeldvorming en reputatie moet hebben.

Maar het gaat om de methode zelf hè, niet om de man. HILL, High Impact Learning that Lasts, werd toch ingevoerd op een aantal Fontys-opleidingen. Nu is het de methode zelf die onder vuur ligt. Hulde aan Mark Misérus en Irene de Zwaan voor hun reconstructie van deze geschiedenis in de Volkskrant, een huiveringwekkend verhaal over wat bestuurlijke arrogantie, negeren van docenten en een dom geloof in een onderwijsfilosofie teweeg kunnen brengen. Doordringen in het bastion van onderwijsbestuurders en dappere docenten te spreken krijgen is niet makkelijk.

De plaag van de opgelegde, niet-onderbouwde onderwijsvernieuwing is al zo’n 25 jaar gaande in Nederland – niet toevallig de kwarteeuw waarin de kwaliteit van ons onderwijs gestaag kelderde. Terugkijkend zie ik vanaf eind jaren negentig telkens hetzelfde opduiken: fonkelnieuwe methoden en wazige ideologieën, door niemand getoetst op effectiviteit, die werden ingevoerd door dolenthousiaste schoolbestuurders die er een cursus over hadden gevolgd.

We kregen de tweede fase in het voortgezet onderwijs (1998) en vanaf 2000 voerden tal van mbo- en hbo-opleidingen ‘het nieuwe leren’ in. De namen veranderden, het werd ook wel competentieleren genoemd, zelfsturend leren, zelf ontdekkend leren, constructivisme of 21st century skills. Het kwam allemaal op hetzelfde neer: leren achter je laptop, met z’n honderden in een leertuin of atrium, met rondwandelende ‘coaches’. Daar mag jij, eigenaar van je bloedeigen onderwijs, kennis construeren aan de hand van ontdekkingen, waarna je er eindeloos over mag ‘reflecteren’. Basiskennis was overbodig, je kon immers alles opzoeken. Beoordelingscriteria werden onduidelijk.

Studenten demonstreerden met spandoeken met ‘Wij eisen les!’. Veel goede vakdocenten stapten ontgoocheld op. Het is lachwekkend hoe ouderwets het vernieuwingsonderwijs is: het komt 25 jaar lang op hetzelfde neer. Intussen heeft het nergens geleid tot effectiever onderwijs, betere resultaten, tevredener studenten en gelukkiger leraren.

Natuurlijk is er kritiek geweest. Van hoogleraren psychologie als Paul Kirschner, Jelle Jolles en Anna Bosman, die aantoonden dat jongeren niet op deze manier leren; leerlingen hebben basiskennis en directe instructie nodig en kunnen niet zelf verantwoordelijk worden gemaakt. Er werd niet geluisterd. Naar de commissie-Dijsselbloem, de Onderwijsinspectie en de Onderwijsraad die waarschuwden tegen methoden die niet evidencebased zijn, evenmin.

Dit moet stoppen. De overheid is verantwoordelijk voor de kwaliteit van onderwijs en voor het toezicht. In het hbo beoordelen de visitatiecommissies van de NVAO (Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie) de opleidingen. Wat vonden die eigenlijk van de Fontys-opleidingen?

Het is even graven, maar op de site van de NVAO zijn de rapporten te vinden. En hé, laat nu in 2017 niemand minder dan prof. dr. F.J.R.C. Dochy, de goeroe zelve, lid zijn geweest van het visitatiepanel van de HBO-ICT van Fontys. En in juli 2022, drie maanden voor zijn veroordeling, van de commissie die de hbo-master ‘applied IT’ beoordeelde. Een graag geziene gast.

Wat gaat minister Dijkgraaf ondernemen om nieuwe wantoestanden te voorkomen? Veel hoop heb ik niet, want nog afgelopen december verdedigde Dijkgraaf zijn plannen voor een nieuw accreditatiesysteem, waarbij onderwijsbestuurders de kwaliteit van hun eigen instellingen mogen bewaken en de NVAO daarop toeziet. Dat zet de deur wijd open voor de eigen vleeskeuring. En voor nog meer krankzinnige onderwijsconcepten.