Direct naar artikelinhoud
Analyse

Coalitiepartijen leggen asielakkoord verschillend uit, ook twijfels over uitvoerbaarheid

Het kabinet is er in geslaagd een compromis te sluiten over de aanpak van de crisis bij de asielopvang. Toch blijven er twijfels over de politieke eensgezindheid en de uitvoerbaarheid van de plannen.

Vrijwilligers van de islamitische gemeenschap Milli Görüs uit Rotterdam delen ingezamelde hulpgoederen uit aan asielzoekers bij het aanmeldcentrum in Ter Apel.Beeld ANP

Het lijkt een kleine doorbraak voor de geplaagde coalitie van Rutte IV: van de drie grote hoofdpijndossiers die al tijden op een oplossing wachten, is er nu ten minste voor één een plan van aanpak gepresenteerd. Het kabinet maakte vrijdag na lang delibereren een pakket maatregelen bekend om de problemen bij de asielopvang tegen te gaan. Dat moet de weg vrijmaken om ook compromissen te sluiten over een groot koopkrachtpakket (komende week) en de stikstofaanpak (in september).

Toch is er van enige opluchting vooralsnog weinig te merken. De maatregelen waren vrijdag amper gepresenteerd of de regeringspartijen kwamen al met verschillende interpretaties van de afspraken. Zo ziet de VVD in de kabinetsplannen een ‘flinke stap richting een asielstop’, met extra grensbewaking, niet langer toelaten van de jaarlijks duizend vluchtelingen die volgens de Turkije-deal naar Nederland mogen komen en op de lange baan schuiven van gezinshereniging voor statushouders.

Coalitiepartner ChristenUnie ziet dat anders. In een brief aan de leden schreef Kamerlid Don Ceder dat er volgend jaar in plaats van duizend nog wel vijfhonderd vluchtelingen worden opgenomen in het kader van de Turkije-deal. Ook meldde hij dat visa voor de zogenoemde ‘nareizigers’ – de gezinsleden van statushouders – na ‘maximaal zes maanden’ worden verstrekt. ‘Dit is binnen de ruimte die de wet al biedt en dus geen verruiming en dat mag het ook niet worden.’

Ingrijpende gevolgen voor gezinnen

De twee tegenpolen binnen de coalitie lijken zo de uitspraken van staatssecretaris Erik van der Burg (Asiel) op een geheel eigen wijze te verstaan. Van der Burg verklaarde vrijdag dat statushouders pas hun gezinnen mogen laten overkomen als ze een woning hebben gevonden. Hoeveel maanden daarvoor staan is niet duidelijk, maar dat maakte de kritiek van organisaties als Amnesty International en Defence for Children er niet minder om. Zij wijzen op de ingrijpende gevolgen voor gezinnen die zolang gescheiden moeten blijven.

Asielexperts zijn er bovendien van overtuigd dat het kabinet in strijd handelt met Europese richtlijnen die voorschrijven dat er geen voorwaarden mogen worden gesteld aan gezinshereniging van erkende vluchtelingen. Het kabinet kan juridische procedures tegemoetzien, maar op de korte termijn zal dat waarschijnlijk geen invloed hebben op het beleid. Daarvoor duren de procedures te lang.

De vraag of de ‘asieldeal’ binnen de coalitie een lang leven beschoren is, zal afhangen van de concrete resultaten. Vooralsnog slapen er nog steeds asielzoekers in de buitenlucht in Ter Apel. Om dat op te lossen moeten er de komende dagen meer noodopvanglocaties worden gevonden. Gemeentes als Delft, Arnhem en Emmen worden genoemd, maar een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid wilde die plekken dit weekend nog niet bevestigen. Doetinchem opende zondag wel een crisisnoodopvang voor zo’n 225 vluchtelingen.

Staatssecretaris Van der Burg werkt ondertussen aan een wet die er toe moet leiden dat er een evenwichtige spreiding van asielzoekers over de gemeentes komt. Ook daarover wordt binnen de coalitie verschillend gedacht. Volgens VVD-Kamerlid Brekelmans is dwang, zoals eerder in Tubbergen, voortaan ‘van de baan’. ‘Wat mij betreft komt dat niet in de wet.’ Volgens de ChristenUnie is de essentie van de nieuwe wet juist dat gemeenten verplicht zijn om mee te werken aan opvang en desnoods ook gedwongen kunnen worden.

Zware druk van rechtse rivalen

Het kabinet moet er vooral voor zorgen dat de bijna zestienduizend vluchtelingen met een verblijfsvergunning die nog in in de azc vastzitten, versneld doorstromen naar een woning. Pas als die ‘prop’ is verwijderd, komt er in de azc’s weer plaats voor de nieuwe asielzoekers die zich in Ter Apel melden. Alleen al de komende vier maanden moeten er zo’n 7.500 flex- en prefabwoningen bij komen. In de komende twee jaar nog eens zo’n dertigduizend. Volgens kenners van de woningmarkt is het gezien de vergunningprocedures en de krappe arbeidsmarkt twijfelachtig of dat haalbaar is. De afgelopen jaren werden doelstellingen voor het aantal te bouwen flex- en prefabwoningen nooit gehaald.

Als de prognoses te rooskleurig blijken en de opvangcrisis voortduurt, kan ook de spanning in de coalitie weer snel terugkeren. Zeker de VVD staat onder zware druk van rechtse rivalen als PVV en JA21 om de instroom van nieuwe asielzoekers verder te beperken. VVD-Kamerlid Brekelmans wil de komende maanden bekijken of er niet meer moet gebeuren. Omgekeerd liet ChristenUnie-Kamerlid Ceder weten dat hij sommige voorstellen ‘simpelweg pijnlijk’ vindt en dat hij blijft knokken voor ‘humanere opvang’.

Het compromis over asielopvang heeft zo nog lang niet alle spanningen weggenomen, maar de broos ogende coalitie kan wel weer even vooruit. De komende dagen staan in het teken van het koopkrachtpakket.