Gemalen baksteen in paprikapoeder of water in kip? Nieuw scantoestel meet hoe echt en vers voedsel is

We beseffen het als consument niet altijd, maar voedsel is vaak niet wat het lijkt. Wist jij dat paprikapoeder soms vermengd is met gemalen rode baksteen? Of dat die lekkere kip opgespoten werd met water om het zwaarder te doen lijken? En die lightproducten zijn ook niet altijd zo vetvrij als je wel zou willen. Maar hoe kunnen we dat te weten komen? Het bedrijf Xpectrum uit Merelbeke heeft er iets op gevonden: een spectrometer. Het toestel werkt met "spectroscopie": het scant voedsel en kijkt of er fraude werd gepleegd.

Verkopers van voedsel kunnen gebruikmaken van het toestel. Want van veel rauwe en klaargemaakte voeding die binnenkomt in winkels en grootwarenhuizen, weet men vaak niet hoe kwalitatief en/of voedselveilig het is. Er wordt gelukkig al veel getest in de voedselindustrie, maar dat gebeurt steekproefgewijs en het onderzoek kan een paar dagen duren. Dankzij een nieuw toestel kan dat sneller en betrouwbaarder. "Het toestel ziet er een beetje uit als een barcodescanner aan de kassa van een supermarkt", legt Simon Steverlinck van Xpectrum uit. Steverlinck ontwikkelde mee het toestel.

Het bedrijf heeft voor alle soorten producten een model opgesteld met bepaalde kenmerken waaraan het moet voldoen. Alle modellen worden opgeslagen in een cloud-omgeving, op een computer. Eenvoudig gezegd worden de kenmerken van het product dat je scant vergeleken met een virtueel "lijstje". Steverlinck: "Wanneer een gekozen product wordt gescand met het toestel, wordt het vergeleken met dat model. Het resultaat kan iets zeggen over de kwaliteit of zelfs over fraude die gebeurd is met het product."

Fraude gebeurt vaker bij voedsel dan je denkt. Er bestaan zelfs Europese lijsten van typische fraudegevallen. Een daarvan is paprikapoeder: dat wordt regelmatig vermengd met gemalen rode baksteen of met gekleurd zand. In dergelijk geval kan het toestel zo'n vermenging ontdekken: "De scanner geeft aan of het product oké is of niet. Indien niet, dan moet het verder onderzocht worden in een laboratorium." Ook lightkaas die vetter is dan op de verpakking staat of een kip die geïnjecteerd is met water, kan er zo uitgehaald worden.

Let wel: voedsel dat bewerkt is, is daarom nog niet strafbaar. Een kip injecteren met water mag, maar het moet op de verpakking staan: "Iedere retailer kiest zelf wat ze willen verkopen en wat niet. Colruyt gebruikt het toestel nu al, omdat zij bijvoorbeeld geen kippen wil verkopen met water in", zegt Steverlinck.

De betrouwbaarheid van het toestel hangt af van de modellen die het bedrijf heeft opgesteld. "Die zijn voor de verschillende soorten producten heel betrouwbaar. De ene productsoort is wel beter te scannen dan het andere", geeft Steverlinck toe. Maar zelfs bij een afwijkend resultaat wordt een tweede onderzoek gedaan: "Een staal wordt gescand en als dat niet goed blijkt te zijn, sturen we het naar een laboratorium om extra onderzocht te worden. Na dat tweede onderzoek blijkt dat voor 85 tot 99 procent ook accuraat te zijn met de eerste bevindingen."

Een beetje uitleg bij de spectrometer en de term "spectroscopie": het woord is een verzamelnaam voor wetenschappelijke technieken waarbij stoffen onderzocht worden aan de hand van hun elektromagnetische spectrum. Met andere woorden: ieder product heeft een materie die straling uitzendt. De scanner kan de straling lezen en weet zo uit wat het product/de materie is samengesteld.