Minister Gilkinet (Ecolo) wil verbod op binnenlandse vluchten, transporteconoom kritisch: "Veel efficiëntere oplossingen mogelijk"

Volgens de Europese klimaatdoelstellingen moet de uitstoot van de transportsector tegen 2030 met 62 procent dalen tegenover 2005, een verbod op binnenlandse vluchten zou volgens federaal minister van Mobiliteit Gilkinet een kleine maar belangrijke stap zijn om de vervuiling te doen dalen. 

Elke dag stijgen er vijf vliegtuigen op vanuit België om elders in ons land weer te landen. Ze leggen daarbij bijzonder korte afstanden af - vaak minder dan 100 kilometer. In 2022 waren er 242 vliegbewegingen voor de luttele afstand van 40 kilometer tussen Brussel en Antwerpen. Er werden 402 vliegbewegingen opgetekend tussen de luchthavens van Brussel en Luik (85 km), en 273 tussen Brussel en Charleroi (55 km).

De korteafstandsvluchten gebeuren voornamelijk door privéjets. Het aandeel daarvan neemt toe: in 2022 namen ze 71 procent van de binnenlandse Belgische vluchten voor hun rekening, tegenover 55 procent in 2019.

In de top 10 drukst bevlogen routes van Belgische privéjets staan vluchten van Kortrijk naar Brussel of van Antwerpen naar Kortrijk. Vaak gaat het om lege vliegtuigen, bijvoorbeeld omdat een privéjet uit Antwerpen een klant van Brussel naar Zwitserland moet brengen. Dan moet dat vliegtuig eerst in Brussel geraken om de klant op te pikken. 

"Deze korte afstandsvluchten zijn een aberratie, zowel op ecologisch als economisch vlak", zegt de minister daarover. "Ze geven ook geen goed voorbeeld aan de burgers die elke dag inspanningen doen om minder CO2 uit te stoten. Een vliegtuig vervuilt 50 keer meer dan een trein en het vervuilt nog het meest bij het opstijgen en bij het landen. Het is dus echt onzin. We moeten meer ons gezond verstand gebruiken."

De Bond Beter Leefmilieu is tevreden over het plan van Gilkinet, maar spreekt van een "eerste kleine stap". "Het is nu zaak om werk te maken van de uitfasering van korte afstandsvluchten voorbij onze grenzen", aldus Naomi Cambien, beleidsmedewerker mobiliteit bij Bond Beter Leefmilieu. "Vóór corona vlogen meer dan vier vliegtuigen per dag heen en weer naar Parijs. De uitstoot daarvan ligt bijna 9 keer hoger dan een treinrit, en de tijdswinst is nihil. In de huidige klimaatcontext is dat niet meer te verantwoorden."

Maar Wouter Dewulf, transporteconoom aan de universiteit van Antwerpen, vindt het niet het verstandigste voorstel van Gilkinet, zo zegt hij in "De ochtend" op Radio 1. "Ik begrijp waarom hij het doet: het is inderdaad vervuilend. Maar het is meer een initiatief voor zijn achterban. De meest vervuilende vluchten zijn langeafstandsvluchten, zo leren recente cijfers van Eurocontrol. Minder dan 4 procent van de CO2-uitstoot komt van vliegtuigen die vluchten van minder dan 500 kilometer doen. Het gaat bovendien over 5 vluchten per dag, dus dat is een heel kleine druppel op een hele grote plaat."

Dewulf ziet zelf veel efficiëntere oplossingen. "Beter zou bijvoorbeeld zijn om de landingstaks voor privéjets op regionale luchthavens te laten stijgen. Nu kost dat tussen de 50 en de 100 euro. Dan denk ik: doe dat maal 10 of maal 20."

"Wat ook kan, zoals Brussels Airport recent gedaan heeft: hef een extra taks voor korte vluchten. Sinds 1989 betalen regionale luchthavens niet voor de luchtverkeersleiding: privéjets landen daar bijna gratis. Dan denk ik: het is veel logischer dat je de vervuiler laat betalen eerder dan het gewoon te verbieden. Als je met een zware auto rijdt, betaal je ook meer taks voor die vervuiling."

De Bond Beter Leefmilieu is ook voorstander van extra belastingen, maar vindt dat op Belgisch niveau niet voldoende. "Belastingen voelt niet iedereen, een vliegverbod wel."

Het ontwerp-KB van Gilkinet voorziet overigens wel in uitzonderingen voor noodgevallen - rampen, reddingsoperaties, politie- of militaire missies, onderzoeksmissies, bewakingsopdrachten, onderhoud, opleiding, en redenen in verband met weersomstandigheden of andere uitzonderlijke omstandigheden. Ook helikopters en kleine sportvliegtuigjes vallen buiten het verbod.

Wel hoopt Gilkinet op een Europese aanpak. "Een vlucht van Rijsel naar Oostende of van Luik naar Maastricht is niet zinniger dan een vlucht van Brussel naar Antwerpen. We kunnen enkel efficiënt zijn als we samen actie ondernemen." Ook Dewulf ziet daarin een extra zwakke plek in het voorstel: "Als je nu mensen ophaalt in Rijsel vanuit Antwerpen, in plaats van in Kortrijk, geldt dat verbod niet."

De vraag zal zijn of het voorstel erdoor komt. Gilkinet moet er nog over overleggen met de gewesten én een akkoord krijgen van de hele federale regering.